نفت و مشروطه

کتاب نفت و مشروطه نوشته فرشید خدادادیان به بررسی همزمانی و ارتباط دو رویداد مهم تاریخ معاصر ایران یعنی کشف و استخراج نفت و انقلاب مشروطه می‌پردازد. خدادادیان که پژوهشگر تاریخ نفت، میراث صنعتی و تاریخ شفاهی است، در این اثر نهمین کتاب خود را منتشر کرده و تلاش کرده نشان دهد که نفت در همان سال‌هایی که مشروطه در حال شکل‌گیری بود، به یکی از مسائل جدی کشور بدل شده است. او با تاکید بر امتیازنامه دارسی که در سال ۱۲۸۰ هجری شمسی به دارسی اعطا شد و سپس به موضوعی مورد توجه در مجلس اول مشروطه تبدیل گردید، نشان می‌دهد که نمایندگان نسبت به این قرارداد بی‌تفاوت نبوده و پرسش‌ها و حساسیت‌هایی نسبت به آن داشته‌اند. کتاب توضیح می‌دهد که چگونه اصول قانون اساسی مشروطه تصویب هرگونه امتیاز و قرارداد مهم را منوط به نظر مجلس می‌دانسته و همین موضوع می‌توانست بر قراردادهای نفتی اثر بگذارد. در این روایت تاریخی همچنین روشن می‌شود که شرکت‌های خارجی پیش از مشروطه در مناطق جنوب و جنوب‌غرب ایران، به‌ویژه مسجدسلیمان و خوزستان، فعالیت‌های اکتشافی را آغاز کرده بودند و کشف نفت در این مناطق عملاً با تحولات سیاسی مشروطه هم‌زمان شد. اهمیت این کتاب در آن است که تاریخ نفت ایران را نه صرفاً به عنوان یک مسئله اقتصادی، بلکه به‌مثابه پدیده‌ای در پیوند با سیاست، قانون‌گذاری و تحولات اجتماعی بررسی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه منابع طبیعی و جنبش‌های سیاسی در یک مقطع تاریخی حساس به هم گره خورده‌اند. این نگاه تطبیقی برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، تاریخ نفت و مطالعات حقوقی و سیاسی می‌تواند بسیار روشنگر باشد.