* تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
*پس از شهریور سال ۱۳۲۰، جامعه ایرانی نیاز به آموزش و پروش مدرن و رشد بیشتر داشت. در واپسین سالهای دهه ۳۰، روند اصلاحات اجتماعی شتاب گرفت. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم، محصول تحولات و نیازهای اجتماعی، فرهنگی و هنری دهه چهل در ایران بود و به انگیزه جبران فقر شدید در حوزه ادبیات و هنر و تولیدات فرهنگی کودکان و نوجوانان ایرانی، تاسیس شد. در سال ۱۳۴۰، دگرگونی ریشه ای در کتابهای درسی دبستان به وجود آمد و روش آموزش الفبا بطور کلی با شیوه قبلی تفاوت پیدا کرد و به این دلیل جمعیت کتابخوان در رده سنی مزبور افزایش یافت. از آنطرف با اعزام سپاه دانش به روستاها هم به لحاظ کیفی و هم کمی، تعداد کودکان باسواد را افزایش داد، به گونه ای که طبق سرشماری سال ۱۳۴۵، پانزده درصد کودکان روستایی هفت سال به بالا، قادر به خواندن و نوشتن بودند.(۱)
*با درگرگونی در آموزش و پروش و افزایش تعداد باسوادان، دولت در این راستا دو سازمان مهم دولتی بنیان نهاد. یکی "مرکز انتشارات آموزشی" در مهرماه ۱۳۴۳ برای تقویت توانایی نوسوادان در وزارت آموزش و پروش بنیان گذاشته شد. اصلی ترین کار مرکز تولید و پخش مجلات پیک بود که تابع معیارهای علمی بود. دومی هم "کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان" دومین نهاد دولتی در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان بود که در پائیز سال ۱۳۴۴، چند نفر از فرهنگیان و هنرمندان به دعوت، #لیلی_امیرارجمند، بانویی که فارغ التحصیل کتابداری بود، گرد هم آمدند تا مقدمات تاسیس کتابخانه کودکان و تهیه مواد خواندنی برای آنرا فراهم آورند. کانون بطور رسمی در دی ماه ۱۳۴۴ شروع به کار کرد و ریاست آنرا لیلی امیرارجمند به عهده گرفت.
*لیلی جهان آرا (امیرارجمند) فرزند عبدالله جهان آرا متولد ۱۳۱۷ در تهران است. پدرش کارمند وزارت دارایى و مادرش کارمند بازنشسته موزه ایران باستان بود. لیلی، پس از ازدواج با شاهرخ امیرارجمند در سال ۱۳۴۵، با نام خانوادگی "امیرارجمند" شناخته شد. او در مدرسه فرانسوی زبان رازى تهران و در پاریس همکلاس فرح دیبا (پهلوى) بود. امیرارجمند، لیسانس ادبیات زبان فرانسه را از تهران و کارشناسی ارشد کتابدارى را از دانشگاه راتجرز نیوجرسى (آمریکا) گرفته بود. پس از ازدواج فرح با محمدرضا پهلوی نه تنها دوستی لیلی امیرارجمند با او قطع نشد، بلکه با عمق و گستره بیشتری ادامه یافت. علاوه بر ریاست کتابخانه دانشگاه ملی و تدریس کتابداری در دانشگاه تهران، او عضو هیئت امنا و هیئت مدیره چند نهاد فرهنگی دیگر از جمله کتابخانه شرکت ملی نفت و موزه علوم و فنون نیز بود و در نهایت در سال ۱۳۵۳ به عضویت شورای آموزش و پرورش کشور نیز درآمد. هسته ابتدایی تشکیل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاسیس کتابخانه کودک بود که به پیشنهاد لیلی امیرارجمند و با موافقت و پشتیبانی فرح در دیماه ۱۳۴۴، با احداث یک ساختمان در پارک لاله تهران ایجاد شد. شعبه های بعدی کتابخانه در سالهای بعد در مناطق دیگر تهران و شهرهای بزرگ دیگر نیز تاسیس گردید. از سوی دیگر، کتابخانه‌های سیار نیز برای حضور در مناطق روستایی و عشایری راه اندازی شد.(۲)
*با راه اندازی کانون، تولید و انتشار مجموعه عظیمی از کتابها، فیلم های کوتاه، انیمیشن و نوارهای شعر و قصه و موسیقی برای گروههای سنی اجرا شد. مثلا #عباس_کیارستمی، فیلم "نان و کوچه" را به عنوان نخستین محصول سینمایی کانون تولید کرد. یک سال بعد، دو مرکز دیگر با عناوین "تهیه نوار و صفحه برای کودکان و نوجوانان" و "تولید تئاتر و تئاتر عروسکی" نیز در این نهاد راه اندازی شد. تدوین ردیف موسیقی ایرانی، آوازهای محمدرضا شجریان، شعرخوانی (شعر نو و کهن) و ضبط صدای شاعران مهم (با آثاری از نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج، نادر نادرپور، فروغ فرخزاد و...) از جمله تولیدات کانون در دوران قبل از انقلاب بود... طی سیزده سال فعالیت (۱۳۴۴-۱۳۵۷)، صد و چهل و شش عنوان کتاب برای گروههای سنی مختلف چاپ و منتشر شد. بدین ترتیب کانون هر روز گام در طریقی تازه میگذاشت تا کودکان و نوجوانان آنچنان تربیت شوند که مسئولیت های خویش را احساس کنند، وجدان حرفه ای داشته و از روح کار جمعی برخوردار باشند...
منابع:
۱. از شورای کتاب کودک تا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (۱۳۴۱-۱۳۵۷)؛ محمود طاهر احمدی، زمستان ۱۳۸۲، گنجینه اسناد، دوره ۱۳، شماره ۳و۴، صفحات۸۳-۸۹.
۲. مرکز بررسی اسناد تاریخی، زنان دربار به روایت اسناد ساواک؛ لیلی امیرارجمند، تهران، ۱۳۸۲، ص۱۳۵. بچه های ایران زمین بخشی از خاطرات شیرین دوران نوجوانی را مدیون خانم لیلی امیر ارجمند هستیم.
دیدگاه‌های کتاب الکترونیکی پسر و رود
* تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
*پس از شهریور سال ۱۳۲۰، جامعه ایرانی نیاز به آموزش و پروش مدرن و رشد بیشتر داشت. در واپسین سالهای دهه ۳۰، روند اصلاحات اجتماعی شتاب گرفت. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم، محصول تحولات و نیازهای اجتماعی، فرهنگی و هنری دهه چهل در ایران بود و به انگیزه جبران فقر شدید در حوزه ادبیات و هنر و تولیدات فرهنگی کودکان و نوجوانان ایرانی، تاسیس شد. در سال ۱۳۴۰، دگرگونی ریشه ای در کتابهای درسی دبستان به وجود آمد و روش آموزش الفبا بطور کلی با شیوه قبلی تفاوت پیدا کرد و به این دلیل جمعیت کتابخوان در رده سنی مزبور افزایش یافت. از آنطرف با اعزام سپاه دانش به روستاها هم به لحاظ کیفی و هم کمی، تعداد کودکان باسواد را افزایش داد، به گونه ای که طبق سرشماری سال ۱۳۴۵، پانزده درصد کودکان روستایی هفت سال به بالا، قادر به خواندن و نوشتن بودند.(۱)
*با درگرگونی در آموزش و پروش و افزایش تعداد باسوادان، دولت در این راستا دو سازمان مهم دولتی بنیان نهاد. یکی "مرکز انتشارات آموزشی" در مهرماه ۱۳۴۳ برای تقویت توانایی نوسوادان در وزارت آموزش و پروش بنیان گذاشته شد. اصلی ترین کار مرکز تولید و پخش مجلات پیک بود که تابع معیارهای علمی بود. دومی هم "کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان" دومین نهاد دولتی در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان بود که در پائیز سال ۱۳۴۴، چند نفر از فرهنگیان و هنرمندان به دعوت، #لیلی_امیرارجمند، بانویی که فارغ التحصیل کتابداری بود، گرد هم آمدند تا مقدمات تاسیس کتابخانه کودکان و تهیه مواد خواندنی برای آنرا فراهم آورند. کانون بطور رسمی در دی ماه ۱۳۴۴ شروع به کار کرد و ریاست آنرا لیلی امیرارجمند به عهده گرفت.
*لیلی جهان آرا (امیرارجمند) فرزند عبدالله جهان آرا متولد ۱۳۱۷ در تهران است. پدرش کارمند وزارت دارایى و مادرش کارمند بازنشسته موزه ایران باستان بود. لیلی، پس از ازدواج با شاهرخ امیرارجمند در سال ۱۳۴۵، با نام خانوادگی "امیرارجمند" شناخته شد. او در مدرسه فرانسوی زبان رازى تهران و در پاریس همکلاس فرح دیبا (پهلوى) بود. امیرارجمند، لیسانس ادبیات زبان فرانسه را از تهران و کارشناسی ارشد کتابدارى را از دانشگاه راتجرز نیوجرسى (آمریکا) گرفته بود. پس از ازدواج فرح با محمدرضا پهلوی نه تنها دوستی لیلی امیرارجمند با او قطع نشد، بلکه با عمق و گستره بیشتری ادامه یافت. علاوه بر ریاست کتابخانه دانشگاه ملی و تدریس کتابداری در دانشگاه تهران، او عضو هیئت امنا و هیئت مدیره چند نهاد فرهنگی دیگر از جمله کتابخانه شرکت ملی نفت و موزه علوم و فنون نیز بود و در نهایت در سال ۱۳۵۳ به عضویت شورای آموزش و پرورش کشور نیز درآمد. هسته ابتدایی تشکیل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاسیس کتابخانه کودک بود که به پیشنهاد لیلی امیرارجمند و با موافقت و پشتیبانی فرح در دیماه ۱۳۴۴، با احداث یک ساختمان در پارک لاله تهران ایجاد شد. شعبه های بعدی کتابخانه در سالهای بعد در مناطق دیگر تهران و شهرهای بزرگ دیگر نیز تاسیس گردید. از سوی دیگر، کتابخانه‌های سیار نیز برای حضور در مناطق روستایی و عشایری راه اندازی شد.(۲)
*با راه اندازی کانون، تولید و انتشار مجموعه عظیمی از کتابها، فیلم های کوتاه، انیمیشن و نوارهای شعر و قصه و موسیقی برای گروههای سنی اجرا شد. مثلا #عباس_کیارستمی، فیلم "نان و کوچه" را به عنوان نخستین محصول سینمایی کانون تولید کرد. یک سال بعد، دو مرکز دیگر با عناوین "تهیه نوار و صفحه برای کودکان و نوجوانان" و "تولید تئاتر و تئاتر عروسکی" نیز در این نهاد راه اندازی شد. تدوین ردیف موسیقی ایرانی، آوازهای محمدرضا شجریان، شعرخوانی (شعر نو و کهن) و ضبط صدای شاعران مهم (با آثاری از نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج، نادر نادرپور، فروغ فرخزاد و...) از جمله تولیدات کانون در دوران قبل از انقلاب بود... طی سیزده سال فعالیت (۱۳۴۴-۱۳۵۷)، صد و چهل و شش عنوان کتاب برای گروههای سنی مختلف چاپ و منتشر شد. بدین ترتیب کانون هر روز گام در طریقی تازه میگذاشت تا کودکان و نوجوانان آنچنان تربیت شوند که مسئولیت های خویش را احساس کنند، وجدان حرفه ای داشته و از روح کار جمعی برخوردار باشند...
منابع:
۱. از شورای کتاب کودک تا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (۱۳۴۱-۱۳۵۷)؛ محمود طاهر احمدی، زمستان ۱۳۸۲، گنجینه اسناد، دوره ۱۳، شماره ۳و۴، صفحات۸۳-۸۹.
۲. مرکز بررسی اسناد تاریخی، زنان دربار به روایت اسناد ساواک؛ لیلی امیرارجمند، تهران، ۱۳۸۲، ص۱۳۵. بچه های ایران زمین بخشی از خاطرات شیرین دوران نوجوانی را مدیون خانم لیلی امیر ارجمند هستیم.