لیلی امیر ارجمند
(1317 هـ.خ)
استاد کتابداری دانشگاه تهران
مشخصات:
نام واقعی:
لیلی جهان آرا
تاریخ تولد:
1317/07/16 خورشیدی
تاریخ درگذشت:
محل تولد:
تهران
جنسیت:
زن
ژانر:
فعالیتهای فرهنگی
زندگی‌نامه
لیلی امیرارجمند یا لیلی جهان آرا (۱۳۱۷، تهران) از مدیران آموزشی ایران در دورهٔ حکومت پهلوی است. او از بنیانگذاران، عضو هیئت امناء و مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود. پدر لیلی عبدالله جهان آرا فرزند تقی، کارمند وزارت دارایی بود و هفت سال نیز، ریاست ضراب‌خانه را عهده‌دار بود. مادرش، ناهید شاهرخ، فرزند داراب، متولد بلژیک و کارمند بازنشسته موزه ایران باستان بود. یکی از خواهران لیلی، همسر رضا شیخ الاسلام، رئیس ساواک رشت بود و برادرش، مسعود جهان آرا (معروف به دکتر جهان آرا)، کرسی استادی دانشکده معماری دانشگاه ملی را برعهده داشت. لیلی در مدرسه رازی تهران، همکلاسی فرح دیبا بود. وی به فعالیتهای فرهنگی علاقه بسزایی نشان میداد و در تمامی طول تصدی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان متمرکز به ایجاد و پرورش استعداد در سطوح کودکان بود، بعد از انقلاب، جمهوری اسلامی او را فقط مروج و علاقمند به برهنه گرایی معرفی نموده. او لیسانس ادبیات زبان فرانسه را از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی را از دانشگاه راتگرز گرفت. همسر اول لیلی، مالک یک کارخانه جیر در جاده قدیم تهران – شهر ری بود و از وضع مالی خوبی برخوردار بود. لیلی پس از جدایی از وی مدتی را به تنهایی زندگی کرد تا اینکه در سال ۱۳۴۵ با حسینعلی (شاهرخ) امیرارجمند (استاد دانشکده فیزیک دانشگاه تهران) ازدواج کرد و بعد از این ازدواج به لیلی امیرارجمند شهرت یافت. حسینعلی امیرارجمند در روزنامه اطلاعات به همراه برخی از دوستان خود به مقاله‌نویسی می‌پرداخت و ظاهراً از گرایش فکری چپ برخوردار بود. فرح در فرانسه با چهار دوست جدید به نام‌های لیلی امیرارجمند، کریم پاشا بهادری، فریدون جوادی و بژورن مایرولد آشنا شد. لیلی امیرارجمند بعدها در کاخ پهلوی به جرگه دربار پیوست و سپس نماینده فرح پهلوی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شد. وی در واپسین روزهای پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران از کشور خارج شد و هم‌اکنون ساکن شرق آمریکا است. سمت‌ها لیلی در دوران قدرت فرح پهلوی صمیمی‌ترین دوست او بود و مشاغل متعدد و مهمی را عهده‌دار بود که آخرین سمت وی عضو هیئت امناء و مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. سایر مشاغل وی عبارت اند از: رئیس کتابخانه دانشگاه ملی (۱۳۴۲–۱۳۳۹)، استادیار کتابداری دانشگاه تهران، رئیس کتابخانه شرکت ملی نفت، عضو هیئت امنای بنیاد آرشام، عضو هیئت مدیره و موزه علوم و فنون. امیرارجمند از اسفند ۱۳۵۳ نیز، با پیشنهاد وزیر علوم و تأیید محمدرضا شاه پهلوی به عضویت شورای آموزش کشور منسوب شد.
بیشتر
آخرین دیدگاه‌ها
* تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
*پس از شهریور سال ۱۳۲۰، جامعه ایرانی نیاز به آموزش و پروش مدرن و رشد بیشتر داشت. در واپسین سالهای دهه ۳۰، روند اصلاحات اجتماعی شتاب گرفت. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم، محصول تحولات و نیازهای اجتماعی، فرهنگی و هنری دهه چهل در ایران بود و به انگیزه جبران فقر شدید در حوزه ادبیات و هنر و تولیدات فرهنگی کودکان و نوجوانان ایرانی، تاسیس شد. در سال ۱۳۴۰، دگرگونی ریشه ای در کتابهای درسی دبستان به وجود آمد و روش آموزش الفبا بطور کلی با شیوه قبلی تفاوت پیدا کرد و به این دلیل جمعیت کتابخوان در رده سنی مزبور افزایش یافت. از آنطرف با اعزام سپاه دانش به روستاها هم به لحاظ کیفی و هم کمی، تعداد کودکان باسواد را افزایش داد، به گونه ای که طبق سرشماری سال ۱۳۴۵، پانزده درصد کودکان روستایی هفت سال به بالا، قادر به خواندن و نوشتن بودند.(۱)
*با درگرگونی در آموزش و پروش و افزایش تعداد باسوادان، دولت در این راستا دو سازمان مهم دولتی بنیان نهاد. یکی "مرکز انتشارات آموزشی" در مهرماه ۱۳۴۳ برای تقویت توانایی نوسوادان در وزارت آموزش و پروش بنیان گذاشته شد. اصلی ترین کار مرکز تولید و پخش مجلات پیک بود که تابع معیارهای علمی بود. دومی هم "کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان" دومین نهاد دولتی در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان بود که در پائیز سال ۱۳۴۴، چند نفر از فرهنگیان و هنرمندان به دعوت، #لیلی_امیرارجمند، بانویی که فارغ التحصیل کتابداری بود، گرد هم آمدند تا مقدمات تاسیس کتابخانه کودکان و تهیه مواد خواندنی برای آنرا فراهم آورند. کانون بطور رسمی در دی ماه ۱۳۴۴ شروع به کار کرد و ریاست آنرا لیلی امیرارجمند به عهده گرفت.
*لیلی جهان آرا (امیرارجمند) فرزند عبدالله جهان آرا متولد ۱۳۱۷ در تهران است. پدرش کارمند وزارت دارایى و مادرش کارمند بازنشسته موزه ایران باستان بود. لیلی، پس از ازدواج با شاهرخ امیرارجمند در سال ۱۳۴۵، با نام خانوادگی "امیرارجمند" شناخته شد. او در مدرسه فرانسوی زبان رازى تهران و در پاریس همکلاس فرح دیبا (پهلوى) بود. امیرارجمند، لیسانس ادبیات زبان فرانسه را از تهران و کارشناسی ارشد کتابدارى را از دانشگاه راتجرز نیوجرسى (آمریکا) گرفته بود. پس از ازدواج فرح با محمدرضا پهلوی نه تنها دوستی لیلی امیرارجمند با او قطع نشد، بلکه با عمق و گستره بیشتری ادامه یافت. علاوه بر ریاست کتابخانه دانشگاه ملی و تدریس کتابداری در دانشگاه تهران، او عضو هیئت امنا و هیئت مدیره چند نهاد فرهنگی دیگر از جمله کتابخانه شرکت ملی نفت و موزه علوم و فنون نیز بود و در نهایت در سال ۱۳۵۳ به عضویت شورای آموزش و پرورش کشور نیز درآمد. هسته ابتدایی تشکیل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاسیس کتابخانه کودک بود که به پیشنهاد لیلی امیرارجمند و با موافقت و پشتیبانی فرح در دیماه ۱۳۴۴، با احداث یک ساختمان در پارک لاله تهران ایجاد شد. شعبه های بعدی کتابخانه در سالهای بعد در مناطق دیگر تهران و شهرهای بزرگ دیگر نیز تاسیس گردید. از سوی دیگر، کتابخانه‌های سیار نیز برای حضور در مناطق روستایی و عشایری راه اندازی شد.(۲)
*با راه اندازی کانون، تولید و انتشار مجموعه عظیمی از کتابها، فیلم های کوتاه، انیمیشن و نوارهای شعر و قصه و موسیقی برای گروههای سنی اجرا شد. مثلا #عباس_کیارستمی، فیلم "نان و کوچه" را به عنوان نخستین محصول سینمایی کانون تولید کرد. یک سال بعد، دو مرکز دیگر با عناوین "تهیه نوار و صفحه برای کودکان و نوجوانان" و "تولید تئاتر و تئاتر عروسکی" نیز در این نهاد راه اندازی شد. تدوین ردیف موسیقی ایرانی، آوازهای محمدرضا شجریان، شعرخوانی (شعر نو و کهن) و ضبط صدای شاعران مهم (با آثاری از نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج، نادر نادرپور، فروغ فرخزاد و...) از جمله تولیدات کانون در دوران قبل از انقلاب بود... طی سیزده سال فعالیت (۱۳۴۴-۱۳۵۷)، صد و چهل و شش عنوان کتاب برای گروههای سنی مختلف چاپ و منتشر شد. بدین ترتیب کانون هر روز گام در طریقی تازه میگذاشت تا کودکان و نوجوانان آنچنان تربیت شوند که مسئولیت های خویش را احساس کنند، وجدان حرفه ای داشته و از روح کار جمعی برخوردار باشند...
منابع:
۱. از شورای کتاب کودک تا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (۱۳۴۱-۱۳۵۷)؛ محمود طاهر احمدی، زمستان ۱۳۸۲، گنجینه اسناد، دوره ۱۳، شماره ۳و۴، صفحات۸۳-۸۹.
۲. مرکز بررسی اسناد تاریخی، زنان دربار به روایت اسناد ساواک؛ لیلی امیرارجمند، تهران، ۱۳۸۲، ص۱۳۵.