برافتادن صفویان، برآمدن محمود افغان (روایت شاهدان هلندی)

از پیشگفتار:
برای فهم و شناخت رویدادهای دوران صفوی، دسترسی به اسناد و مدارک مستند اروپائیانی که در این اوان در ایران زندگی و کار می کرده اند، لازم است زیرا بدون دسترسی به این اسناد نگارش تاریخ اقتصادی جامع الاطرافی از سدهٔ شانزدهم تا هژدهم (م) ایران تقریباً ناممکن است. این مدارک به منزله یک گنجینه سرشار اطلاعاتی درباره امور اداری مالی و سیاسی این دوره است. مع هذا دسترسی به این اسناد دشوار است چون غالباً چاپ نشده و به خطی ناخوش نگاشته شده است. افزون بر این بسیاری از محققان به سبب دور بودن از بایگانیها و ندانستن همه زبانهایی که برای استفاده از آنها لازم است، دشواریهایی بر سر راه دارند. اینست که مجموعه های بسیار مهم مواد بایگانی کشورهای پرتقال، ایتالیا، فرانسه، هلند، آلمان، روسیه و حتی انگلستان هنوز تا حد زیادی دست نخورده مانده و در مطالعه دوران صفویان به ندرت از آنها استفاده شده است. به همین سبب نگارنده به گردآوری آگاهی های موجود در اسناد و مدارک چاپ نشده هلند پرداخت تا این بخش در دسترس همگان قرار گیرد. بیشتر اسناد و مدارک مربوط به دوره صفویه در هلند در بایگانیهای (واک) یا «کمپانی هند شرقی هلند» است که در ۱۶۰۲ (م) تاسیس شد و در ۱۶۲۳ با ایران باب بازرگانی گشود و این کار تا سال ۱۷۶۶ ادامه یافت. در طی این دوران (واک) قدرتمندترین و مهم ترین طرف معاملات خارجی ایران بود و این مقام و موقع را تا پایان دوران صفویان برای خود محفوظ داشت. داستان حضور هلند در ایران هنوز تا حد زیادی ناگفته مانده و در میان صدها مجلد، نامه، گزارش، سیاهه یا صورتحساب و یادداشتهای روزانه در بایگانی های ملی هلند نگهداری می شود.
هر چند بیشتر اطلاعات موجود در اسناد هلند جنبه اقتصادی و بازرگانی دارد در برخی ازمنه جنبه سیاسی و اداری آنها غلبه دارد از جمله در فاصله بین ۱۷۳۰ - ۱۷۲۰ است که افغانان بخش اعظم ایران صفویان را متصرف شدند. در این مجموعه من کلیه اطلاعات، اسناد و مدارک (واک) درباره فعالیتهای محمود افغان و مخالفانش را همراه با دیگر مطالب عرضه داشته ام که دورانی را از ۱۷۱۹ تا ۱۷۲۵ شامل می شود. به جز ترجمه تحت اللفظی یک یادداشت روزانه بقیه اطلاعات را با ایجاز و کوتاهی در یک نظم تاریخی ارائه کرده ام. به این ترتیب خواننده از مطالعه مکرر مطالب و اطلاعات نامربوط رهایی یافته و به شیوه آسانتری از جریان رویدادها آگاه می شود. من کوشیده ام همه اطلاعات مربوط را ارائه دهم. فقط مطالبی را که به بازرگانی هلند با ایران کارمندان (واک) و امور اداری دیگر مربوط بوده و نیز اموری را که به ایران مربوط نبوده است، حذف کرده ام. اینست که رساله حاضر را باید مجموعه ای از مطالب مآخذ دانست زیرا حتی در فصول در هم آمیخته به جز ترجمه یادداشت روزانه اصالت متن اصلی دقیقاً حفظ شده و در ترجمه مباحث احساسات و تعصبات نویسندگان متن اصلی حتی الامکان رعایت امانت شده است...