مصدق، نهضت ملی و رویدادهای تاریخ معاصر ایران - جلد ۱۷

از پیشگفتار کتاب:
در روز ۳ شهریور ۱۳۲۰، ارتش متفقین به بهانه حضور جاسوسان آلمانی وارد خاک ایران شد. نیروهای شوروی از شمال و شرق و نیروهای بریتانیایی از جنوب و غرب از زمین و هوا به ایران حمله کردند و شهرهای سر راه را اشغال کردند و به سمت تهران آمدند. ارتش ایران به سرعت متلاشی شد. رژیم مستبد دیکتاتوری رضاخانی سقوط کرد. پس از فروپاشی استبداد رضاخانی انتخابات مجلس دوره چهاردهم شورای ملی زیر نظر نیروهای اشغالگر انگلیس و روسیه شوروی انجام شد. مجلس زمانی آغاز به کار کرد که دو سال و نیم از جنگ جهانی دوم گذشته بود و کشور تحت اشغال قوای متفقین بود. استانهای آذربایجان شرقی و غربی، گیلان، مازندران، خراسان، سمنان در اشغال شوروی جنوب و غرب کشور در اشغال انگلیس بود، و اکثر نمایندگان سرسپرده به انگلیس (انگلوفیل) ادوار قبلی و ۸ نفراز اعضای حزب توده تمایل به روسیه شوروی در مجلس حضور داشتند و سخنگوی منافع دو کشور اشغالگر در مجلس بودند. در چنین اوضاعی دکتر مصدق نماینده اول تهران به نمایندگی از طرف نیروهای ملی در دفاع از حقوق و منافع ملی به پاسخگویی طرفداران امتیاز به بیگانگان در آمد. اولین کسی که از حقوق ملت ایران برضد قرار داد دارسی ۱۳۱۲ (۱۹۳۳) اعتراض کرد، دکتر مصدق بود که در هفتم آبانماه ۱۳۲۳ نطق مشروحی در مجلس چهاردهم در پاسخ کافتارادزه معاون وزارت خارجه شوروی ایراد کرده بود. در این دوره از مجلس دکتر محمد مصدق که به عنوان نماینده اول انتخاب شده بود، طرح موازنه منفی و رد هر گونه اعطای امتیاز به خارجیها در موقعی که کشور به اشغال نیروهای متفقین در آمده بود را تهیه و آن را به تصویب نمایندگان مجلس رساند...