جغرافیای شهرستان بیرجند

از پیشگفتار کتاب:
هدف از انتخاب این موضوع اهمیت ویژه ای است که این بخش از خراسان دارا می باشد. این اهمیت از یکسو به موقعیت جغرافیایی مربوط بوده و از سوی دیگر ناشی از وضعیت خاص اقلیمی است. به عبارت روشنتر مکان گزینی شهر بیرجند در جنوب خراسان در ارتباط با نواحی جنوبی و شمالی و فلات مرکزی ایران جاذبه ها و موقعیت خاصی را برای این شهر به وجود آورده است و از طرف دیگر مجاورت شهرستان بیرجند با خاک افغانستان موجب مهاجرت خیل عظیمی از آنان به این شهر و اقامتشان در اردوگاهها و روستاهای این ناحیه هر چند برای مدتی محدود گردید که به نوبه خود مسائل اقتصادی اجتماعی و سیاسی متعددی را مطرح نموده است. این امر سیمای معیشت انسانی این ناحیه را دگرگون ساخته و مسایل جدیدی را در نفوذ و برتری شهر بیرجند در فضای پیرامونی به وجود آورده است. با توجه به سوابق تاریخی و سیاسی شهر بیرجند که در ادوار مختلف به این شهر و حوزه نفوذ آن سایه افکنده بود امروز دگرگونی فضایی - جمعیتی، شکل تازه ای از معیشت انسانی و روابط شهر بیرجند با نواحی اطراف را مطرح می سازد. به علاوه تسلّط اقلیم خشک برای منطقه موجب کم آبی و پایین افتادن سطح آبهای زیرزمینی به دنبال تراکم جمعیت بیش از ظرفیت طبیعی و بهره برداری های مداوم در کشاورزی شده است به طوری که ممنوعیت بهره برداری از آبهای زیرزمینی مهمترین دشت این ناحیه یعنی دشت بیرجند را ضروری ساخته است. گسترش فضایی و توسعه اقتصادی شهر بیرجند موجب جاذبه های زیادی در مهاجرت و ارتباط شهر بیرجند با روستاهای اطراف شده است توسعه تجهیزات و خدمات شهری افزایش عملکردهای مرکزی و ایجاد طیف وسیعی از روابط شهر با حوزه نفوذی آن را موجب گردیده است...