تاریخ علم کلام

تاریخ علم کلام تالیف علاّمه شبلی نعمانی که از علمای بزرگ هند در قرن اخیر می‌باشد. این کتاب توسط سید محمدتقی فخر داعی گیلانی به فارسی ترجمه شده است.
این کتاب از دو بخش که بخش اوّل به نام تاریخ علم کلام و بخش دوم آن‌که قطورتر از بخش اوّل و مقصود اصلی از تدوین و تالیف کتاب همین بخش است به نام علم کلام جدید می‌باشد.
با توجه به اینکه آنچه از لفظ تاریخ در ذهن ما نقش می‌بندد اختصاص به ممالک، اقوام و اشخاص دارد یعنی آنچه در این زمینه نوشته می‌شده است مربوط و راجع به آنها بوده است ولی امروزه فن تاریخ‌نویسی ترقی کرده علاوه بر اقوام و اشخاص برای علوم و فنون هم تاریخ می‌نویسند و آن به این معناست که یک علم یا یک فن از کی ظاهر شده، علل و اسباب ظهور یا پیدایش آن‌چه بوده تا چگونه مراحل تکامل و ترقی را پیموده و بالاخره تحولات و تطورات که در آن با گذشت زمان رویداده چه بوده است کتاب تاریخ علم کلام به همان روشی که در بالا ذکر شد می‌باشد که آن روش انتقاد علمی می‌باشد علاّمه کتاب خود را تالیف نموده است.
البتّه منظور اساسی علاّمه شبلی نعمانی از تاریخ علم کلام همانا تاریخ علم کلام عقلی است که در مقابل فلسفه یونان و برای مبارزه با آن تدوین یافته است نه علم کلام نقلی که از مجادلات فرق اسلامی باهم ظاهر شده است.