تاریخ روضه الصفا - جلد ۵

با مقدمه: عباس پرویز

جلد پنجم این کتاب شامل تاریخ اجداد چنگیز خان و فتوحات امپراتوری مغول و تاریخ حکومت ایلخانان در ایران و حکومت های محلی پس از ایلخانان (سربداران، مظفریان، جلایریان، چوپانیان و دیگران) است.

این اثر تاریخی و جامع که از آثار فارسی مفصّل دوره تیموری به شمار می‌رود، به گزارش تاریخ جهان از آغاز آفرینش تا پیدایی اسلام و تا روزگار خود؛ یعنی دوران حکومت سلطان حسین بایقرا (۹۱۱ - ۸۴۲ ق) می‌پردازد. روضه الصفا هفت بخش دارد و نویسنده آن به ترجمه بخشی از تاریخ‌های عربی و اقتباس از آنها پرداخته و بخش‌هایی را از تاریخ‌های فارسی نقد کرده و بخش پایانی آن را دختر زاده‌اش قیاس‌الدین بن خواندمیر با نام حبیب السیر پس از مرگ وی کامل کرده است. رضا قلی خان هدایت در نیمه نخست سده سیزدهم (روزگار قاجار) جلدهای هشتم تا دهم (تاریخ صفویه، افشاریه، زندیه و قاجار) را بدان افزود و آن را روضه الصفای ناصری نامید.
پادشاهان مغول و تیموری در آغاز کار خود از ارزش و اهمیّت زبان و ادب فارسی آگاه نبودند و به مدح ستایشگران و شاعران و ادیبان توجه نمی‌کردند. از همین روی، در روزگار آنان شعر و ادب به نابودی روی نهاد، اما با گذشت زمان انگیزه‌ای در آنان پیدا شد و خواستند که جهان‌گشایی‌های خود و نیاکانشان را در تاریخ ثبت کنند تا برای نسل‌های آینده یادگار بماند. از این‌رو، از مورخان و نویسندگان خواستند که چنین اخبار را گزارش دهند و به همین سبب درخشان‌ترین آثار تاریخی در دوره مغول و تیموری پدید آمد. گفته‌اند که نویسنده، روضه الصفا را به فرمان و تشویق امیرعلی شیر نوایی، وزیر دانش‌مند شاهرخ تیموری (حاکم هرات) در آن هنگام آغاز و به نام او ختم کرد.