تاریخ یک بیداری: منظومه هجایی در شش بند

شعرِ بلند "تاریخِ یک بیداری" (منظومه هجایی در شش بند) اگر مهم‌ترین سُروده زنده‌یاد احسان طبری نباشد، امّا به لحاظِ محتوای اتوبیوگرافیکِ آن و از بُعد شناختِ بهتر زمینه و زمانه شاعر در دهه‌های ۱۰ و ۲۰ شمسی، بی‌شکّ مهم‌ترین سُروده درباره دورانِ زندانِ اوست که بر پایه توضیح شاعر "به مناسبت ده‌سالگی شهادت رهبر فقید زحمت‌کشانِ ایران، "دکتر تقی اِرانی" در سال ۱۳۲۸ سُروده و به خاطره وی اهداء شده است".

طبری در توضیح خود بر این منظومه نوشته است:
"این منظومه هِجایی در باره نسلِ گذشته روشنفکرانِ انقلابی که در جامعه نیمه مستعمره و نیمه فئودالِ رضا شاهی به اندیشه اِرانی پیوستند، در سال ۱۳۲۸ به مناسبت ده‌سالگی شهادت رهبر فقید زحمت‌کشانِ ایران، "دکتر تقی اِرانی" سُروده و به خاطره وی اهداء شده است. در آن هنگام، سُرودنِ منظومه‌های هِجایی از این نوع، در ادب شعرِ فارسی سابقه چندانی نداشت. اینک شعرِ فارسی از بسیاری جهات به پیش رانده، ولی این کیفیّت گمان نمی‌رود از فعلیّتِ موضوع و برخی تازگی‌های منظومه حاضر بکاهد."