جوامع مبتنی بر تیره و طایفه

نظریه علمی تاریخ و جوامع ابتدائی: جوامع مبتنی بر تیره و طایفه

بررسی کوتاه «سرمایه» کافی است تا نشان دهد که تحلیل شیوه تولید را نباید با توصیف کلی اقتصاد اشتباه گرفت. مفهوم شیوه تولید به مراتب دقیق‌تر و کامل‌تر است. باید به‌خاطر داشت که شیوه تولید منظومه‌ای است که از سه جزء تشکیل می‌شود: شالوده اقتصادی، روساخت حقوقی-سیاسی، و روساخت ایدئولوژیک. در این منظومه، شالوده اقتصادی در تحلیل نهایی عامل تعیین‌کننده است و بنابراین، باید نقطه عزیمت ساختمان نظریه شیوه تولید باشد. این شالوده اقتصادی، به نوبه خود ترکیبی است از منظومه نیروهای تولیدی و منظومه مناسبات تولیدی. شالوده اقتصادی یک شیوه تولید را می‌توان شالوده‌ای دانست که در آن دو منظومه‌ی مناسبات به ترکیب عوامل متنوع درگیر در جریان تولید، نیروی کار و وسایل تولید، خدمت می‌کنند.