روح از منظر قرآن

و امّا بعد می دانیم که معمولاً درشناخت صحت و سقم یک حدیث، امور چند ملخوظ نظر محدث بود که اهم آن دو مورد می باشد یکی اینکه احوال رواهحدیث را بلحاظ و ثاقت و عدم آن مورد استقصا قرار می دهد که مورد بحث علم رجال است دیگر اینکه کیفیت نقل حدیث را باعتبار اسناد و ارسال و اتصال و انقطاع و جز آن مورد بررسی قرار می دهد که مورد بحث مصطلح الحدیث می باشد بنابراین هر چقدر در تدوین یک مجموعه حدیثی نکات فوق بیشتر مدعی گردد بهمان نسبت نیز حاصل دسترنج مورد اعتبار ارباب نظر خواهد بود.
در تحقق این منظور، بهنگام تحریر این مختصر که مسمی به الرّوح باشد اگر چه تشخیص شدت و ضعف حدیث کار این کمین نیست ولی از باب : مالا یدرک کلمه لا یترک کله» در حد وسع خود سعی عنصر است از منابع معتبره استفاده نموده تا بلکه مقبول طبع اهل قرار گیرد.
چرا جمع آوری این مجموعه بعربی صورت گرفت
ابتدا قصدم این بود که برای تدوین مطالب این جزوه ازمآخذ فارسی استفاده نمایم ولی بعد بخاطر اهمیت مسئله روح و نیز به دلائل زیر اینکار را مقرون بحقیقت و بالمآل باعتماد ندانستم.
اولاً:غالب کتب معتبره قابل استفاده به زبان عربی بود.
ثانیاً:کتب فارسی موجود هم بالحاظ اینکه از سه حالت زیر خارج نبوده استفاده از آن را نپسندیدم.
الف:یا ترجمه نسخه عربی بود که متأسفانه بالاخص اخیراً رسم شده که برخی از مترجمین در ترجمه کتب معتبره سوای اینکه ابراز سلیقه های شخصی فی المثل حذف سلسله سند می نماید بلکه دست ترجمه هر کتابی که پیش آمد می زنند در صورتیکه بعقیده بنده برخی از کتب عربی می بایستی بهمان حالت بکر خود باقی بمانند بدو جهت:
یکی اینکه همانطوریکه در آیات شریفه قرآنی متشابه وجود دارد برخی از احادیث نیز متشابه می باشند که مطالعه اینگونه روایات بر کسیکه فی الجمله از ادبیات و علوم متعدد عرب بهره و خطی ندارد بعلت عدم قدرت حل و هضم خالی از ضرر نیست، بعلاوه اینکه عملاً هم بعضی از مولفین بزرگوار را می بینیم که با وجود تسلط بزبان فارسی داشتن تألیفاتی هم با این زبان، معذلک بعضی از کتبشان را منحصراً بزبان عربی می نگارند که این خود سری اساسی داشته و آن این است که استنباط و برداشت آن منوسط به دارا بودن مطالعات عرضی است فی المثل سفیه البحار مرحوم ثقه المحدثین عباس قمی رضوان الله تعالی علیه را در نظر می گیریم می دانیم که مطالعه این کتاب برای کسی قابل استفاده است که بحارالانوار را کم و بیش در مطالعه داشته باشد منتهی برای سهولت کار از سفینه استفاده کند ولی متأسفانه همین چندی قبل خودم از ناشری شنیدم که می گفت ترتیب ترجمه سفینه البحار را داده و تقریباً در دسترس قرار خواهد گرفت بایشان گفتم آخر انجام چنین کاری چه ثمره ای خواهد داشت چون سفینه در حیقت مبهم بحار است باضافه گلچینی از روایات آن، وقتیکه قرار باشد اصل یک دائره المعارف شیعه عربی باشد ترجمه معجم آن بفارس چه تناسب دارد؟ در پاسخ اظهار داشت که برای بعضی ها غنیمت است.
الحاصل، جهت دیگریکه سزاواراست که برخی ازکتب عربی بحالت اولیه خود باقی بمانند این است که اگر قرار باشد هر چه کتاب عربی بود ترجمه گردد پس دنبال ادبیات و علوم متعدد عرب رفتن یعنی چه؟
بالنتیجه اینگونه کارها سدی خواهد بود در راه توسعه این زبان اصیل و دامنه دار.
ب:قسم دوم از کتب فارسی در این زمینه ترجمه کتابهائی است که اصلشان به لاتین بوده که اینگونه کتب بلحاظ عدم اعتقاد مولفین آنها به کتاب و سنت و دیگر مسائل بنیادی اسلام از طرف مستقیم خارج شده و بعضی کجروی را بحدی رسانده اند کهحتی قائل باحضار ارواح می باشند که خطر استناد باینگونه کتب واضح است البته ناگفته نماند که اگر چه ممکن بوده آوردن بافته های آنان در ردیف اظهار نظرهای ارباب فن حدیث سبب کشف حقیقت شده نتیجتاً پسته های بی مغز این مغرفین از شاهراه عصمت و ولایت لب وا کند و لکت ترسیدم که یوخذ من هذا ضعث و من هذا ضغث ضمیر جان فهنا لک یستولی الشیطان علی اولیائه.
ج:قسم سوم از کتب فارسی آنهائی بود که در اصل بهمین زبان نوشته شده بود که اگر چه بعلت وجود شواهدی از آیات و روایات سالمتر از ترجمه های لاتینی بوده ولی آنگونه که از جهت استناد در ردیف کتب معتبره قرار گیرد نبوده.
با توجه بمعاذیر فوق تصمیم گرفتم که صرفاً از کتب عربی مورد اعتبار آنهم با قید اینکه از مدار احادیث خارج نشود استفاده نمایم .
نحوه تدوین این مجموعه
ابتدا تمام آیاتی را که ماده روح در آن بکار رفته از قرآن استخراج نمودم، البته در اصل ۲۰ آیه در این زمینه بوده منتهی چون دو آیه: ۲۹(الحجر) و ۷۲(ص) کاملاً مثل هم بودند لذا با احتساب فقط اولی ۱۹ آیه باقی ماند. بدواً فکر کردم که خوبست هر آیه از دید یک کتاب تفسیر مورد بررسی قرار گیرد ولی بعد دیدم که دست یافتن به ۱۹ کتاب تفسیر سالم مشکل است لذا خود را بچند کتاب تفسیری مورد استناد اهل علم محدود نمودم و ماحصلاً می توان گفت که نحوه تدوین این مجموعه در دو بخش خلاصه می شود.