طنز و طنزپردازی در ایران

پژوهشی در ادبیات اجتماعی، سیاسی، انتقادی، علل روانی و اجتماعی

نویسنده در این اثر ضمن تشریح طنز، علل و اسباب پیدایش آن، نقش و تاثیر طنز، نیز تعاریفی از هزل و هجو و نظایر آن و جلوه‌هایی از طنز و طنزپردازی در ایران را به دست می‌دهد. وی در تعریف طنز خاطرنشان می‌کند: «شیوه خاص بیان مفاهیم تند اجتماعی و انتقادی و سیاسی و طرز افشای حقایق تلخ و تنفرآمیز ناشی از فساد و بی‌رسمی‌های فرد یا جامعه را که دم زدن از آنها به صورت عادی یا به طور جدی، ممنوع و متعذر باشد، در پوششی از استهزا و ریشخند، به منظور نفی کردن و برافکندن ریشه‌های فساد و موارد بی‌رسمی "طنز"می‌نامیم. به عبارت ساده‌تر، طنز را می‌توان انتقاد و نکته‌جویی آمیخته به ریشخند تعریف کرد». در باب نخست کتاب، ضمن تعاریفی از طنز و فایده طنز، تفاوت آن با هزل و هجو تشریح می‌شود، نیز ارتباط طنز با جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، اخلاق و تاریخ تبیین می‌گردد. در این باب همچنین عناصر اصلی طنز و برخی صنایع بدیعی که در خدمت طنز قرار می‌گیرند، معرفی می‌شود .علاوه بر آن، حکایات متعدد طنز در قالب "طنز و دین"، "طنز و عقل"، "طنز صوفیانه"، "طنز عامیانه"و نظایر آن در همین باب فراهم می‌آید .باب دوم کتاب به "هزل "و عناصر اصلی آن، نیز حکایاتی هزل‌آمیز مربوط می‌شود. در باب سوم علاوه بر تعاریف "هجا" و "قدح"معانی و مفاهیم هجو، نیز زمینه‌های روانی و اجتماعی آن بازگو می‌شود.