مجموعه لطائف

با مقدمه: مسیو فرته فرانسوی

از متن کتاب:
املح الشعرا عبید زاکانی از قریه زاکان قزوین و از رجال اواسط قرن هشتم هجری است. مولانای مذکور از اهل فضل و دانش و از ارباب سلیقه و از اصحاب ذوق سلیم بوده است. اگرچه برخی او را از زمره هزالان میشمارند ولی حق انصاف اینست که با وجود یافت شدن بذله و هزل و هجو در اشعار او پایه اش از آن بالاتر است که او را هزل شمارند. بلکه در میان شعراء اولین لطیفه سنج و نادره سراست و در این شیوه کسی بپایه او نرسیده است. در تضمین اشعار سایرین و تحویل معانی جد بهزل يدى طولا داشت و زمینی بکر نگذاشت. جدیات او در روانی لفظ و شیرینی و متانت بی نظیر است و در لطافت و باریکی معنی بیعدیل. باری مولانا عبید در عهد شاه ابواسحق در شیراز تحصیل علوم و فنون نمود و از فضلای عصر و ادبای دهر خود گردید. در هر فنی مهارتی کامل پیدا کرد و تصنیفات و تالیفات پرداخت. پس از آن بقزوین برگشت و بمنصب قضاوت سرافراز و به آموزگاری و تربیت بزرك زادگان منتخب و ممتاز گردید، چون در آنعصر ترکان در ایران از ارتکاب مناهی و قبایح چیزی باقی نگذارده بودند و طبایع اهل ایران بسبب معاشرت و مجاورت ایشان در فساد و تغیر بدرجه نهایت رسیده بود مولانا عبید از مشاهده آن حالات خسته خاطر می بود و شرح حال وصورت احوال را با هر وسیله بمردم نمودن میخواست. برای نمونه فساد اخلاق زمان و زمانیان رساله اخلاق الاشراف را تالیف کرد...