عمرخیام و رباعیهای او

🔰 منظور خیام، این نیست که مردم بنشینند پای سبزه و گل و آب تماشا بکنند و شراب بخورند و مست بشوند. شکایت او این است که عمق زندگی را بر وفق مراد انسان نمی‌بیند. یک نوع واکنش در برابر تاریخ ایران هم هست. در واقع جواب به این تاریخ است. اگر در وضع زمان خیام توجه بکنیم، یعنی عصر سلجوقی که بعد از غزنوی‌ها آمدند و ترک‌ها حاکم شدند بر کشور، ایران دو فرهنگی شد یا سه فرهنگی شد. برخورد فرهنگ بومی ایران با فرهنگ ترک، با فرهنگ عرب عباسی و این اتحاد میان عباسی‌های بغداد و حکومت ترک‌ها، در واقع وضعی ایجاد کرده است که یک بحران روانی به همراه داشته باشد، و این خواه ناخواه فرد روشن‌بین و هوشمندی مثل خیام را در مقابل سوال‌هایی قرار می‌داد که این چه زندگی است؟
به کجا می‌خواهد برسد؟
✅ وقتی که افراد یک ملت از چاره‌جویی‌های اجتماعی، از چاره‌جویی‌های کلی ناامید بشوند، طبعاً پناه می‌برند به اینکه وقت را غنیمت بشمارند، و از این لذائذ مشروع زندگی بهره بگیرند. اینها چه هستند؟
این لذائذ مشروع از نظر خیام و از نظر حافظ و از نظر همه روشن‌بینان تاریخ ایران البته یکی بهره‌وری از طبیعت است چون طبیعت ایران طوری بوده است، به خصوص بهار، که ربایش داشته، جاذبه داشته. بهار دعوت‌کننده بوده، گل، سبزه، آب و هوای خوش که البته هوای آن زمان فرق داشته با آنچه که امروز با آلودگی‌ها همراه است، یعنی هوای خالص، هوای جوهردار،
و دومی آن زیبایی است. بهره‌وری از همه نوع آن، از زیبایی انسانی تا زیبایی‌های دنیای بیرون،
و سومی البته آنچه که مورد نیاز خیام است، روشن‌بینی است. یعنی کوشش بر اینکه انسان از این موهومات، از این خیال‌های باطل و اندیشه‌های بیهوده که اطراف را گرفته است، فارغ بماند. او می‌آید به عمق مسایل.
✅ روشن‌بینی در واقع چیزی است که نزد بسیاری از این متفکران ایران در ادبیات فارسی جریان دارد و اینها را به خود مشغول داشته، به اینکه ببینند واقعیت امور چه هست. به کجا انسان باید بیاویزد، برای آنکه به خود بگوید که گول نخورده.
در پایان تکرار کنیم که این تصور عوامانه‌ای که درباره خیام پیدا شده، باید به دور افکنده شود. از غم دنیا خارج شدن، مسئولیت انسانی را از خود دور کردن، به عیش و نوش‌های سبک گذراندن، به هیچ وجه حرف خیام این نیست، بلکه یک اندوه عمیق در اوست. می‌خواهد که نوعی نوش‌داروی ضد تاریخ، ضد مصائب بیابد. بار زندگی را سبک کند. گذران زندگی بشر در واقع درخشان نبوده است. می‌خواهد بداند چرا چنین است. می‌خواهد آن را بکاود. هدف، روشن‌بینی است. انسان بداند که کی هست و چه هست. تمام اینها را به عنوان سمبل، به عنوان کنایه به کار می‌برده. آن همه تکرار به خوش گذراندن و شراب و بهره‌وری از زندگی تا حد زیادی جنبه نمادی دارند. نه اینکه واقعاً بگوید شما تمام عمر بروید بنشینید در گوشه‌ای و به این روش عمر بگذرانید.
📚 از رودکی تا بهار
کانال دکتر اسلامی نُدوشن
@dr_eslaminodoushan

زادروز عمر خیام نیشابوری، و نگاهی به افکار و کارهای او
🔹تاریخ عمومی (جهان) با تطبیق تقویم‌ها، هجدم ماه می سال ۱۰۴۸ میلادی (۲۸ اردیبهشت) را روز تولد حکیم عمر خیام (غیاث الدین ابوالفتح عمر ابن ابراهیم نیشابوری) ریاضی‌دان، فیلسوف و ادیب بزرگ ایرانی نوشته‌اند، که از دیرزمان در ایران، روز بزرگداشت این اندیشمند نامیده شده و آیین‌هایی برگزار می‌شود. تقویم هجری خورشیدی که ایرانیان آن را بکار می‌برند، ششم مارس ۱۰۷۹ میلادی، توسط حکیم عمر خیام تکمیل شد که به تقویم_جلالی معروف گردیده است، زیرا که در زمان حکومت جلال‌الدین_ملکشاه تنظیم شده بود. این تقویم دقیق‌تر از تقویم میلادی است، زیرا که عدم دقت آن هر ۳۷۷۰ سال یک روز است و تقویم میلادی هر ۳۳۳۰ سال.
◀ عمر خیّام که به نوشته کتب تاریخ عمومی، چهارم دسامبر سال ۱۱۳۱ وفات یافت، نه تنها یک ریاضی‌دان و فضاشناس بزرگ بود، بلکه در فلسفه، پزشکی و شعر نیز شهرت جهانی دارد و رباعیات او در سال ۱۸۳۹، توسط ادوارد_فیتزجرالد به انگلیسی ترجمه شده و انگلیسی زبانان از همین طریق با مضامین رباعیات خیام آشنا شده‌اند. این رباعیات با حاشیه‌نویسی فیتزجرالد هنوز هر سال به زبان انگلیسی تجدید چاپ می‌شود. آثار دیگر خیام از جمله نوروزنامه و رساله_در_وجود معروفند. وی در طول حیات خود چند سفر تحقیقاتی به اصفهان، سمرقند، بخارا و ری کرده بود. خیام بر خلاف همدوره‌اش خواجه_نظام‌الملک، به کار دیوانی (دولتی) علاقه زیاد نداشت، باوجود این، دعوت شاه وقت را برای ساختن رصدخانه_ری پذیرفته بود. برخی از روزشمارنگاران فرنگی، ولادت خیام را ۱۸ می سال ۱۰۴۴ میلادی و وفات اورا در سال ۱۱۲۴ ذکر کرده‌اند، که ظاهرا ماخذ آنان تقویم‌های میلادی قدیم بوده است.
◀ پاره‌ای از مورّخان خیام را در عین حال یک ناسیونالیست ایرانی خوانده‌اند که برخی ویژگی‌های ایرانیان از جمله مهربان بودن و مهربانی کردن را به بهترین صورت توصیف کرده است از جمله درباره جشن مهرگان گفته است:
" این ماه را از آن جهت مهرماه گویند که مهربانی بود مردمان را بر یکدیگر، از هر چه رسیده باشد (داشته باشند)؛ از غله و میوه نصیب باشد بدهند و بخورند با هم (همیاری و مهما ن نوازی) ".
◀‌ نام خیام همه جا با نیشابور همراه است. آرامگاه خیام در این شهر قرار دارد و به همین سبب نیشابور در جهان به شهر #عمرحیام معروف است. عمر خیام علاقه‌ای عجیب به زادگاهش، نیشابور، داشت که یادگار دوران ساسانیان (شاپور یکم) است و یک بار هم برای مدتی کوتاه پایتخت ایران شده بود. این شهر در ردیف بلخ، بخارا، هرات و مرو یکی از پنج شهر بزرگ خراسان بشمار می رفت و طاهر ذوالیمینین در همین شهر حاکمیت ملی و استقلال ایران را اعلام کرد و آن را از جهان عرب و حاکمیت خلیف عباسی مجزا ساخت. ۲۲ نوامبر سال ۱۲۶۷میلادی (۶۶۶ هجری قمری) یک زمین لرزه شدید این شهر تاریخی خراسان را ویران کرد و هزاران تن را مقتول و مجروح ساخت. نیشابور سه سال بعد به هزینه دولت وقت تجدید بنا شد. مردم این شهر یک بارهم به تیغ مغول‌ها گرفتار آمده بودند.
✒دکتر نوشیروان کیهانی‌زاده؛ تاریخ‌نگار و روزنامه‌نگار
کانال کتابهای ممنوعه
🆔 @ketab_mamnouee