کارت پستال های تاریخی ایران

هیچیک از فرهنگ‌ها و دایره المعارف‌ها اطلاع دقیقی به دست نمی‌دهد که کارت پستال از چه زمان در ایران رایج شد و چه موسسه یا موسساتی آنها را منتشر می‌کرده است. مسلما رواج کارت متال‌های ایرانی مقارن با دوران رواج اینگونه مراسلات پستی در خارج است بخصوص کارت پستال‌هایی از ایرانیانی که در نیمه دوم قرن سیزدهم به خارج سفر کرده بودند در دست است که برای دوستان و نزدیکان ایرانی خود از اروپا فرستاده‌اند حتی برخی از رجال و سلاطین قاجار نیز مراسلات خود را از اروپا بر روی کارت پستال نوشته اند. موسساتی که نام بعضی از آنها در پشت کارت پستال‌ها چاپ شده و آنها را از پشت عکس‌ها استخراج کرده‌ایم عبارتست از:
تهران؛ سرای امیر؛ حجر، آقا سید عبدالرحیم کاشانی
تهران؛ تیمچه آموسی جواهر
تهران؛ مغازه نوبهار؛ لاله زار
تهران؛ مغازه گلستان، خیابان لاله زار
تهران؛ شرکت سیدعباس کاشانی و برادران
بعضی از کارت پستال‌ها به صورت ورقه‌های پستی بکار می‌رفته و تمبر پستی از ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به بعد روی آنها چاپ شده است.
اصولا کارت پستال که نمونه‌هایی از آن در این کتاب درج شده از لحاظ زیبایی و بخصوص از نظر احساساتی که مردم نسبت به بعضی از شخصیت‌های تاریخی و رجال روزگار خود داشته‌اند حائز اهمیت است مثل برخی از رجال مشروطیت یا روحانیون که امروز جنبه تاریخی و سندی پیدا کرده‌اند و در آثار و تبعات مختلف تاریخی و اجتماعی مورد استناد قرار میگیرند گذشته از آن جنبه تزیینی قضیه و توجه به ذوقیات بشر در گزینش زیبایی مهم بوده که بخصوص به سبب همین انگیزه، ارسال کارت پستال در مراسم شادی و جشن و سرور خیلی رواج پیدا کرده است.
یکی از ارزش‌های مهم دیگر کارت پستال، ارزش‌های فنی آن از لحاظ چاپی است که بسیاری از آنها که صریحا امضای چاپخانه‌های ایران را هم دارند از نظر عکاسی و چاپ از تکنیک بالایی برخوردارند و چون معمولا کارت پستال به صورت تجاری تولید میشود و در این موارد به میزان استقبال و خواست مردم توجه بسیار می‌شود، نوع موضوعات
کارت پستال‌ها، تنوع ذوق و سلیقه و پسند مردم آن عصر را ضمنا نشان میدهد و از بطن اجتماع حکایت میکند و مهمترین حالات انسانی را در رابطه با اجتماع او بیان میدارد.
پوشیده نیست که سبب ترویج کارت پستال صرف نظر از جنبه‌های تزیینی و توجهات ذوقی بشر در گزینش زیبایی، موارد دیگری هم ملحوظ دست اندرکاران این پدیده بوده که گستره آن را در سطح جهان هموار می‌ساخته است. از جمله: در وهله اول، همان دقت بر جنبه زیبایی و ظرافتی است که در کارت پستال و مراسله آن اهمیت داده می‌شده است. بعد از لحاظ مسائل فنی پستی قابل مطالعه است که اصولا کارت پستال دارای وزن و حجم کمتری است و سرعت ارسال آن برای دریافت کننده مورد توجه است. همچنین از لحاظ تولیدی، جنبه بازرگانی و اقتصادی دارد. سودی که از کارت پستال (از لحاظ دادن امتیاز تمبر) عاید تهیه کنندگان و دولت می‌شده، ملاحظات اقتصادی و سبک کردن محموله‌های پستی را سبب می‌شده است. جنبه‌های رسانه‌ای و تبلیغی کارت پستال‌ها را نیز نباید از نظر دور داشت. (رسانه‌ای، از لحاظ معرفی آثار فرهنگی یک کشور مثل بناهای تاریخی و آثار موزه‌ای - و تبلیغی، مثل کارت پستال‌هایی که جنبه‌های پوستری دارند و برای تبلیغ شخصیت‌های هنری با نمایشگاهها و نمایش‌های هنری و جز آن مورد استفاده قرار می‌گرفته اند).

سبب تالیف کتاب
با توجه به مباحث فوق که از نظر خوانندگان ارجمند گذشت تردید نیست که عکس و اسناد تصویری عاملی مددکار در جهت انتقال افکار و اهداف نویسندگان به خواننده مورد توجه قرار میگیرد و عوامل تصویری به تنهایی، موارد عدیده‌ای از انتقال مضامین را به بیننده عهده دار می‌شود که اگر در صدد انجام آن به توسط نوشته برآنیم ناگزیر از صرف اوقات و تمهید مطالب زیادی می‌باشیم. عکس، سند زنده‌ای از شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و عامل مطمئنی در جهت رساندن پیام تاریخ به نسل موجود است و به همین جهت است که اسنادی مانند تمبر و کارت پستال را به تنهایی رساننده پیام‌های مختلف اجتماعی میدانند و آن را حاوی اطلاعاتی می‌شمارند که بیننده به آن دسترسی می‌یابد.
برای بررسی تاثیرات تصویری و نقش تصویر در انتقال مفاهیم و تعمیق آن در ذهن بیننده، شاید بحثی جامع از طرف روانشناسان و دانشمندان لازم آید. ولی با توجه به گسترش استفاده از تصویر در جوامع امروز، جهت به انجام رساندن اهداف اقتصادی، اجتماعی و جز آن، شبهه‌ای در تاثیر شگرف آن باقی نمی‌ماند و لذا لزوم تهیه و تدوین اینگونه آثار مصور نه تنها به خاطر مزید اطلاع علاقه مندان از مسائل مربوط به دوره‌ای از تاریخ ایران مهم است بلکه برای فهم مسائل اجتماعی - تاریخی و حفظ هر چه بیشتر رابطه با فرهنگ پیشینیان، بسیار ضروری
است.
عطف نظر به این مبحث بود که ضمن تحقیق در زمینه عکس‌های تاریخی و قدیمی ایران، بررسی در زمینه موضوع حاضر را وجهه همت من قرار داد و همچنین وجود تعدادی کارت پستال، ارزشمند در گنجینه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران که به تهیه و تدوین فهرست آن پرداختم در انجام این وظیفه مرا یاری داد و بدین ترتیب این اثر برای نخستین بار پدید آمد و هدف و تاکید نگارنده از فراهم ساختن و تدوین آن برای چاپ و نشر، توجه دادن به اسنادی نظیر
کارتهای پستی است که بی‌تفاوت از کنار آنها می‌گذریم و ارائه اینکه این اسناد در مجموع تا چه اندازه می‌تواند از لحاظ تحقیقات تاریخی و مردم شناسی مفید و موثر باشد و در مرتبه بعد پرداختن به موضوعی بکر در زمینه پژوهش‌های علمی و ارائه منبعی جدید و پر ارزش در تحقیقات ایرانی و اسلامی است و انشاالله که مرضی رضای خدا و مرجع تحقیقات و تتبعات علاقه مندان و ایران شناسان قرار گیرد.