محمود محمود

(1261 - 1344 هـ.خ)

محمو محمود محقق و از ملیون و آزادیخواهان پرحرارت و فعال صدر مشروطیت بود. کتاب «تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم» در ۸ جلد از مهمترین تالیفات اوست. در مورد تالیف این کتاب چنین می‌نویسد: از سال ۱۳۰۷ برای تالیف تاریخ روابط سیاسی پس از تنظیم یادداشت‌های مورد اشاره مشغول نوشتن شدم. وقایع از نیمه دوم قرن سیزدهم میلادی مطابق اواخر قرن هفتم هجری است در آن ایام ایران تحت لوای امرای مغول بوده و ارغون شاه نواده هلاکو در آن حکومت می‌کرد و ادوارداول نیز پادشاه انگلستان بود شروع و به معاهده سال ۱۹۰۷ روس و انگلیس و اثرات آن معاهده در ایران و اروپا و وقایع ایران در جنگ بین المللی اول ختم می‌شود. که در ۸ جلد بالغ بر سه هزار و دویست صفحه در دسترس گذاشته شده. یادداشت‌های زیادی راجع به نواحی مختلف ایران از کتب زیادی که از نویسندگان خارجی خصوصا انگلیسی‌ها نوشته‌اند و دخالت‌های دولت انگلیس را در مدت یک قرن و نیم اخیر در نقاط مختلف از روی اسناد و مدارک تهیه شده‌است که اگر مجال و فرصت باشد در یک جلد به چاپ خواهد رسید. اینک نوبت من است که آنچه در مدت سی سال تهیه نموده‌ام به طبع رسانیده و در دسترس هموطنان خود بگذارم. در این عمل هیچ قصد و نیتی ندارم جز اینکه ملت ایران بداند در این مدت (یکصد و پنجاه سال) چه بر آنها گذشته‌است. از خداوند متعال توفیق می‌خواهیم این خدمت را به انجام برسانم . کتاب وی از منابع اصلی تاریخ روابط ایران و انگلیس در قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم پس از زایش است؛ با این حال به رغم این که وی در مقدمه خود وقایع نگاری کتاب را از قرن سیزده عنوان می‌کند، به دلایل نامعلومی کتاب با اشاره‌ای کوتاه به دوره مغولان و نگاهی اجمالی به تاریخ روابط دو کشور در دوره صفوی و زندیه شروع و از ابتدای دوره قاجار (قرن نوزدهم) شکل جدی و پر محتوا به خود می‌گیرد. محمود محمود نام خانوادگیش را «پهلوی» انتخاب کرده بود که پس از آن که رضاخان میرپنج همان نام را برای نام خانوادگی خود خواست مجبور شد آن نام‌خانوادگی را واگذار کند و پس از آن نام خانوادگی دیگری نپذیرفت و نام خودش (محمود) را به عنوان نام‌خانوادگی استفاده می‌کرد. وی در آرامگاه ابن بابویه مدفون است.