محمد تقی دانش پژوه

(1290 - 1375 هـ.خ)

وی عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، استاد دانشگاه تهران و پدر علم نسخه‌شناسی بود. حاصل زندگی علمی دانش‌پژوه بیش از ۶۰ کتاب و ۴۰۰ مقاله است. وی بنیانگذار نشریات فرهنگ ایران زمین و نیز نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران بوده است.محمدتقی دانش‌پژوه پدر علم نسخه‌شناسی ایران و از بزرگ‌ترین کتاب شناسان ایران در جهان علم و دانش بود. کتاب «فهرست آثار دانشمندان ایرانی واسلامی درغنا و موسیقی» و چند مقاله دیگر در این باب از آثار چاپ شده اوست. وی در سال ۱۳۶۹ رشته نسخه‌های خطی و آثار کمیاب را در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران بنیان‌گذاری کرد و همچنین در سال ۱۳۷۴ کتابخانه غنی و ارزشمند خود را به کتابخانه و مرکز اسناد مجتبی مینوی، بنیاد شاهنامه فردوسی فعلی اهدا کرد. آثار دانش‌پژوه به‌طور معمول حاوی اطلاعات دست اوّل است. علت آن نیز این است که شاید برای نخستین بار در ایران، او بود که در سطحی گسترده، از آثار خطی برای پژوهش‌های علمی و تاریخی استفاده کرد. البته در این زمینه، چهره‌هایی مانند سعید نفیسی و شماری دیگر هم فعال بودند، اما کارهای دانش‌پژوه، بیش از دیگران، نتیجه پژوهش‌های وی در حوزه فهرست‌نویسی بود.دانش‌پژوه در تألیف فهرست نسخه‌های خطی چندین کتابخانه و مجمع ملی معتبر همت گماشت که انجمن دوستداران کتاب ایران، کمیته ملی کتابشناسی، کمیته ملی تأسیس بایگانی کشور، انجمن فلسفه و علوم انسانی، کنگره تحقیقات ایرانی، مجله راهنمای کتاب، انجمن تاریخ طب و علوم، شورای ارزشیابی نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، مجلس شورای ملی و مجلس سنا، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، کتابخانه و موزه ملی ملک و فرهنگستان زبان و ادب فارسی از آن جمله‌اند.دانش‌پژوه در بسیاری از مجامع بین‌المللی و ایران‌شناسی عضویت و همکاری داشت که انجمن ایران‌شناسی فرانسه، انجمن دوستداران کتاب ایران، کمیته ملی کتابشناسی، کمیته ملی تأسیس بایگانی ایران، انجمن فلسفه و علوم انسانی، کنگره تحقیقات ایرانی، مجله راهنمای کتاب، انجمن تاریخ طب و علوم، شورای ارزشیابی نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، مجلس شورای ملی و مجلس سنا، کتابخانه ملی ایران، و فرهنگستان زبان و ادب فارسی از آن جمله‌اند.