عباس میرزا قاجار

(1203 - 1249 هـ.ق)

او ولیعهد فتحعلی‌شاه و حاکم آذربایجان بود و از برجسته‌ترین چهره‌های اصلاح‌طلب دوره قاجار به شمار می‌آید. او پس از رویارویی با روسیه تزاری و مشاهده عقب‌ماندگی نظامی ایران، به ضرورت نوسازی پی برد و «نظام جدید» را با الگوگیری از ارتش‌های اروپایی پایه‌گذاری کرد. اصلاح ساختار ارتش، آموزش سربازان به شیوه نو، استفاده از مستشاران خارجی و اعزام نخستین گروه‌های محصل ایرانی به اروپا از اقدامات مهم او بود. هرچند در جنگ‌های ایران و روس شکست خورد و عهدنامه‌های سنگینی بر کشور تحمیل شد، اما تلاش‌های عباس میرزا آغازگر جریان آشنایی ایران با مفاهیم تجدد، اصلاحات اداری و نظامی و نگاه انتقادی به وضعیت سنتی کشور شد. او پیش از پدرش درگذشت و هرگز به سلطنت نرسید، امری که بسیاری آن را یکی از فرصت‌های از دست‌رفته تاریخ ایران دانسته‌اند.