پرویز مشکاتیان

(1334 - 1388)

‍ موسیقی_ایرانی

۲۴اردیبهشت زادروز پرویز مشکاتیان 

تصنیف_یادباد

استاد

"پرویز مشکاتیان" نه تنها آهنگسازی توانا و ملودی پردازی مٌسلط،

بلکه ادیب و شعرشناسی شایسته بود،

 که با تلفیق و ترکیب این دو هنرِ اصیلِ ایران، آثاری بدیع و جاودانه ساخت که هم تائید خواص را به دنبال داشت و هم با اقبالِ عمومی مواجه گردید و دقیقاً به همین دلیل است که آثار او در حافظه تاریخی و شنیداری مردم ایران به ثبت رسیده است. 

زنده نام استاد 

"پرویز مشکاتیان"

یکی از معدود هنرمندانی بود که می دانست چگونه با شعر کلاسیک رفتار کند. 

خلاقیت در همه ابعادِ هنرش موج می زد. آهنگسازی، تنظیم و نوازندگیِ او واجدِ تمامی این ویژگی ها بود.

 در تکنوازی و جوابِ آواز و در همراهی با خواننده منحصر به فرد می نمود. 

جدیت و صلابت هنری "مشکاتیان" در دهه ۵۰ و ۶۰ به ویژه ساختِ آثاری که ارتباط گسترده ای با وقایعِ اجتماعیِ آن دوران و با مخاطبان بر قرار می کرد، و بهمراه آثار زیبایی از ساخته های اساتیدی چون، "محمدرضالطفی" و "حسین علیزاده" 

و... موجب شد تا موسیقی ایران، جانِ دوباره ای گرفته و خون تازه ای در پیکر آن، جریان یابد.

 اگر به آن سالها که هنوز بسیار دور نیست بیاندیشیم، گاه انسان به فکر فرو می رود که این، شرایط است که او را ساخته بود، یا او که شرایط را زیر و زِبَر می کرد. در هر حال "مشکاتیان"، هم دگرگون کننده بود و هم در شرایطی زیست و به بار نشست، که در دوره ی معاصر، یکی از منحصر به فردترین ها است، پس او نیز خودآگاه یا ناخودآگاه نبضِ این زمان را دریافت و دستِ کم تا مدتی قدر دانست. چندین سال پیش که او با استاد "محمدرضا شجریان" همکاری می کرد، بر روی چند غزل معروف، اثرهایی را ساخت که تقریباً همه آنها بی نظیرند.

یکی از بهترینِ آنها، ترانه یا تصنیف زیبای "یاد باد" _ از آلبوم "بیداد" _ نام دارد. آلبوم "بیداد" یکی از به یاد ماندنی ترین آثار مشترک 

"محمد رضا شجریان" و "پرویز مشکاتیان" است که در سال ۱۳۶۴ منتشر شد.

این آلبوم از دو بخش تشکیل شده بود که بخش اول در دستگاه همایون، با آهنگ‌سازی زنده یاد پرویز مشکاتیان و بخش دوم در همایون و شور، با نوازندگی تار استاد "غلامحسین بیگجه‌خانی" است که اشعار این آلبوم از سروده‌های حافظ و سعدی هستند. تلفیق زیبای شعر و موسیقی که از مشخصات آثار "مشکاتیان" است در این اثر چنان برجسته و نمایان است که گویی حافظ شعرش را به سفارش "مشکاتیان" سروده است. 

از نقاطِ قوتِ این اثر، ملودی و تنظیم و هماهنگی و همدلی نوازندگانِ همراهی است که سالها با یکدیگر کار کرده، نواخته و زندگی کرده اند و تقریباً همگی از یک نسل و از یک کارگاه پرورش یافته اند.

قسمت شاهکار این اثر، انتخاب شعر زیبای حافظ با مطلعِ:

روز وصل دوستداران یاد باد/ یاد باد آن روزگاران یاد باد، است. 

این تصنیف بی شک، از زیباترین تصنیف های موسیقی سنتی است که اجرای خارق العاده استاد "شجریان" زیبایی آنرا چند برابر کرده است.

 استاد "شجریان" در پایان بیت سوم،

گرچه یاران فارغند از حال من

از من ایشان را هزاران یاد باد.

چنان با قدرت و در اوج، فریاد از حنجره می کشد "از من ایشان را هزاران یاد باد" که مو بر بدن شنونده، می ایستد. 

در "یاد باد" جمعی از بهترین نوازندگان زمانه، حضور دارند، سنتور را "پرویز مشکاتیان"، تار را "محمدرضا لطفی" و "زیدالله طلوعی"، تنبک را "ناصر فرهنگ فر"، بربط را "ارسلان کامکار"، کمانچه را "اردشیر کامکار"، نی را "جمشید عندلیبی" و بم تار را "فرخ مظهری"، به بهترین شکل ممکن، هنرنمایی می کنند و آهنگی را در آرشیو موسیقی ایران به ثبت می رسانند که برای همیشه جاویدان خواهد ماند. البته آلبوم "بیداد" تبعات سیاسی نیز برای استاد "شجریان" داشته است. 

گفتنی است که هر دو بخش این آلبوم به یاری حافظ، به نوعی به یک اثر انتقادی تبدیل شده و در دورانی که حملِ ساز، در امکان عمومی می بایست با مجوز صورت می گرفت، محتوایِ اجتماعیِ این اثر، موجب بروزِ حرف و حدیث هایی در جامعه شده بود و حتی کار به مجلس شورای اسلامی نیز کشیده شده بود.  

  

جواد_ظل_طاعت