پائولو فریره

(1921 - 1995 م)

او بیشتر به واسطهٔ نوشتن کتاب تاثیرگذارِ آموزش ستم‌دیدگان شهرت یافت که به عنوان یکی از متون پایه در تعلیم و تربیت انتقادی شناخته می‌شود.از نظریات فریره به عنوان آموزش رهایی بخش یا رویکرد انتقادی به آموزش یاد می شود. او فلسفه فکری خود را در تعلیم و تربیت بر اساس بازنگری انتقادی نظام آموزشی موجود بنا کرد و نه تنها به فکر اصلاح نظام موجود نبود بلکه حتی نظام آموزشی را یکی از ابزارهای قدرتمندان و صاحبان زر و زور در به اسارت کشیدن مردم می دانست و از همان آغاز همت خود را نه بر اصلاح بلکه بر یک رویکرد انقلابی و انتقادی گذارد.تعلیم و تربیت نقش بازدارنده و سرکوبگر دارد، دانش آموزان تنها به حفظ کردن مطالب درسی می پردازند بدون اینکه بیاموزند مفاهیم درسی را بفهمند یا مورد پرسش قرار دهند و همین رویکرد به ظاهر ساده، با نهادینه شدن در فکر و ذهن کودکان، از آنان افرادی مطیع و سر به زیر می سازد که قادر به تحول اجتماع پیرامون خود و شرایط زندگی مشقبار خود نیست. به نظر می رسد او در این افکار شدیداً ملهم از نظرات ایوان ایلیچ و طرح انتقادی او در نقد نظام آموزشی و برنامه درسی پنهان مدارس بود.فریره نظام آموزشی نخبه پرور را نقد می کرد و معتقد بود که نظام آموزشی نباید تنها به نفع نخبگان عمل کند و با برقرار کردن رویکرد حذفی، اقشار محروم را از اندیشیدن و پیشرفت کردن محروم کند. در نظام آموزشی سنتی و اقتدارگرا، معلم در محور کلاس قرار دارد و مطالب درسی به عنوان تنها مرجع درست حقیقت تلقی می شوند و دانش آموزان باید خود را با دانش موجود وفق دهند و از طریق به خاطر سپردن، این باورها را هم ناخودآگاه هضم و جذب کنند. اما در فلسفه تعلیم و تربیت فریره، نظام آموزشی باید رویکردی کاملا متفاوت می داشت. رویکردی که به دانش آموزان قدرت و ابزار نقد وضعیت موجود را می دهد. ذهن آنها را از طریق به چالش گرفتن دانسته هایشان به کار می اندازد و هیچ حکمی را حتی اگر از جانب معلم یا کتاب درسی مرجع صادر شده باشد، بدون تفکر انتقادی و آزمودن شخصی نمی پذیرد.