عنصری بلخی

(350 - 431 هـ.ق)

امیر نصر برادر سلطان محمود غزنوی، او را به غزنه فراخواند. سلطان محمود غزنوی به وی توجه نشان داد و به وی عنوان ملک الشعرایی داد.دولتشاه سمرقندی در تذکرهٔ خود در باب عنصری اینگونه می نویسد:مناقب و بزرگی وی اظهر من الشمس است و سرآمد شعرای زمانه سلطان محمود بود و وی را ورای طورِ شاعری فضائل بسیار است؛ و برخی وی را پزشک نوشته اند. این طور گویند که در رکاب سلطان محمود پیوسته چهارصد شاعرِ متعین همراه بودند و پیشوا و ارجح طایفهٔ شعرا استاد عنصری بود، و همگی شاگرد او بودند و وی را در مجلس سلطان منصب ندیمی با شاعری ضمّ بود و پیوسته مقامات و غزوات سلطان نظم می کرد. عنصری بلخی در سال ۴۳۱ هجری قمری درگذشت.می گویند عنصری سی هزار بیت سروده است که اکنون تنها اندکی بیش از ۲۰۰۰ بیت از او باقی نمانده است. که حاوی قصیده، غزل، رباعی، قطعه، ترکیب بند، و مثنوی است. اکثر قصیده های وی در ستایش سلطان محمود غزنوی و مسعود غزنوی است. در قصیده ها و غزل های عنصری اصطلاحات حکمت و منطق هم وجود دارد. قصیده های عنصری بدون مقدمه است و بیشتر به توصیف می پردازد. وی غیر از دیوان خود منظومه هایی نیز داشته است به نام : شادبهر و عین الحیاه، وامق و عذرا، خنگ بت و سرخ بت. عنصری شاعری توانا و هنرمند بود و بر اثر احاطه به ادب عربی گاه مضامین خود را از شاعران بزرگ عرب زبان پیش از خود اقتباس کرده است، لیکن چنان رنگ تازه و هیئت جدید بدان بخشیده است که صورت نخستین در آن دیده نمی شود. به دلیل تسلط و بر علوم عقلی مقداری از افکار و اصطلاحات علمی در اشعار او راه یافته است منتهی گاهی این استفاده از افکار و اصطلاحات علمی از طریق آمیزش با تخیلات شاعرانه صورت گرفته و گاه تنها به آوردن آنها بدون تصرف و به منظر بیان مقاصد شعری اکتفا شده است دقت خیال و باریکی اندیشه و کوشش در آوردن مضامین نو و ابداعی ، فهم اشعار عنصری را تا حدی دشوار ساخته است.