ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوی

(0936 - 1013 م)

زهراوی، منسوب به شهر الزهراء است. از تاریخ دقیق تولد و وفات او اطلاعی در دست نیست؛ ولی شهر الزهراء را عبدالرحمن الناصر بن محمد بن عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن بن هشام بن عبدالملک بن مروان بن حکمه هشتمین حکمران اموی، در سال ۳۲۵ هجری قمری ساخته‌است. زهراوی در شمار مشهورترین اطبای عرب است، اما وی نه در میان معاصرانش در اندلس و نه در سده‌های بعد در میان اعراب، بلکه تنها پس از آنکه ژراردو کرمونایی کتاب او را (التصریف) در سده ۱۲ م به لاتین ترجمه و چاپ کرد، در مغرب زمین به عنوان جراح آوازه یافت. گفته می‌شود که زهراوی پس از رازی و ابن سینا سومین نابغه علم طب است. به گفته نصر «ابوالقاسم الزهراوی… بزرگ‌ترین چهره اسلامی در جراحی بود. زهراوی با اعتماد به آثار پزشکان یونان بالخاصه پاولوس آیگینایی… التصریف را نوشت».زهراوی برای درمان بسیاری از بیماری‌هایی که به عمل جراحی نیاز داشت راه‌های جدیدی ابداع نمود. از جمله دمل‌های کبد که از مواردی بود که بسیاری از پزشکان زمان خود را دچار حیرت کرد. او همیشه به شکافتن دمل‌های کبد و داغ کردن آن در همان لحظه روی می‌آورد. زهراوی به جراحی کشکک زانو، بیرون آوردن سنگ مثانه، برش نای، بازکردن دهانه رحم، عملیات قطع عضو و خارج کردن پولیپ بینی اقدام نمود. او به فن کالبد شکافی متکی بود و آن را یکی از شاخه‌های ضروری پزشکی می‌دانست. او حتی به جراحی ترمیمی (پلاستیک) نیز اقدام کرد. او نخستین کسی بود که برای جلوگیری از خون‌ریزی اقدام به بستن سرخرگ‌ها کرد. زهراوی نزد تاریخ نویسان پزشکی اولین کسی است که بیماری هموفیلی را شناخت و راه درمان مبتلایان به آن را ارائه کرد. او همچنین طریقه بخیه زدن زخم‌ها را به صورت داخلی به‌طوری‌که چیزی از آن دیده نشود و بخیه هشت تایی را در جراحی شکم به شاگردان خود آموخت. او در جراحی از نخی که از روده گربه بدست آورد استفاده نمود که امروزه به نام cat gut معروف است و استفاده زیادی در اعمال جراحی دارد. او کسی بود که از ابریشم به صورت نخ جهت بستن در عمل جراحی استفاده کرد و امروزه این نخ به نام Silk معروف است. زهراوی برای تمام عملیات جراحی در نیم‌تنه پائین انسان توصیه کرده‌است که پیش از هر کاری لگن خاصره و پاها را بالا نگه داشته شود و این طریقه‌ای است که غرب مستقیماً آن را از این جراح عرب اقتباس کرده و این طریقه به نام جراح آلمانی فدریک ترندلنبرگ معروف شده‌است و خود آن‌ها معترفند که ما طریقه بازگذاشتن شکافی در نوار گچ‌گیری در شکستگی‌های باز را نیز از زهراوی فرا گرفته‌ایم. زهراوی به جراحان چشم‌پزشکان، دندان‌پزشکان اروپائی از نظر ابزار و آلات لازم برای انجام عملیات با شکل‌های جدیدی که آن‌ها را توصیف نموده کمک کرده‌است. وی مخترع ابزار جراحی و بزرگ‌ترین جراح زمان خود بود