منتخب التواریخ - جلد 3

باهتمام: کبیرالدین احمد

«منتخب التواریخ»، اثر عبدالقادر بداونی از آثار مهم و با ارزش دوره ی اسلامی هند است که گاهی تاریخ بداونی هم خوانده می‌شود. این کتاب به سبب دید انتقادی، آزادمنشی و صراحت لهجه ی مولف، از بدو تالیف مورد توجه قرار گرفته است.
مولف کتاب را پنهانی نوشته است و کسی تا ده سال پس از مرگ اکبر؛ یعنی تا سال ۱۰۲۴ ق از آن کتاب آگاهی نداشته است. خانی خان، مولف منتخب اللباب می‌نویسد که کتاب نخستین بار در دهمین سال سلطنت جهانگیر در دسترس قرار گرفت؛ اما به سبب لحن تند آن توقیف شد.
بخش اعظم منتخب التواریخ، منتخبی از طبقات الکبری است، به اضافه ی اطلاعاتی که بداؤنی از دیگر کتب تاریخی، نظیر تاریخ مبارک شاهی تالیف مبارک مروزی، نظام التواریخ تالیف قاضی بیضاوی، لب التواریخ تالیف یحیی قزوینی و برخی مطالب جزئی است که خود بر آن‌ها افزوده است. البته در دوره سوری (۰۹۴۷- ۹۶۲ ق) و دوره ی اکبر (۹۶۳- ۱۰۰۴ ق) که سال وفات مولف است، عبدالقادر از مشاهدات، یادداشت‌ها و خاطرات شخصی بهره برده است.

← جلد سوم
و جلد سوم: تذکره ی احوال شعرا، مشایخ، علما و فضلای زمان تیموریان هند می‌باشد. این جلد حاوی زندگی نامه و آثار بسیاری از علماء مشایخ متصوفان و شاعرانی است که اکثرا از ایران به هند رفته‌اند و به دربار اکبر پیوسته‌اند. وی در این جلد از احوال ۳۸ تن از مشایخ و ۶۹ تن از فضلایی که خود ملازم آنان بوده و نزد آنان تلمذ کرده؛ چون قاضی نورالله شوشتری و پانزده تن از اطباء معروف عصر اکبر شاهی سخن گفته است.
لازم به ذکر است که در پایان هر جلد، فهرست آیات، احادیث، عبارات عربی، واژه نامه و فهرست عام اسامی تهیه و ارائه شده است.
ارزشمندترین بخش کتاب، طبقه نهم و دهم آن است که مولف خود شاهد و ناظر حوادثی بوده که آن‌ها را به رشته ی تحریر درآورده است. این دو بخش به تنهایی بیش از نصف حجم کتاب را به خود اختصاص داده‌اند. به ویژه حوادث دوران اکبر که خود مجلدی جداگانه (جلد دوم) است. از آن جا که عبدالقادر از ندیمان و نزدیکان اکبرشاه بود و در دستگاه او اعتبار و با بزرگان عصر خود آشنایی داشت، نوشته‌های او از نظر تاریخی اهمیت فراوانی پیدا کرده است.