تذکره طریقت اویسی

ویسیه عده‌ای از صوفیه‌اند که حدودا قریب به یک قرن است که پیدا شده‌اند برخلاف روش و سیره‌ای مخصوص صوفیه، اویسیه را که دارای فرقه نبوده‌اند منسوب به حضرت اویس قرنی (علیه‌السّلام) و فرقه‌ای را تاسیس کرده‌اند. که اویسی سالکی را گویند که مراد و پیری ندارد و از روحانیت رسول اکرم یا یکی از بزرگان طریقت کسب فیض می‌کند. چون اویس بدون آنکه به دیدار پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نایل آید به آن حضرت ایمان آورد و از جانب آن حضرت بشارتی در حق او داده شد صوفیان به کسانی که بدون رسیدن به حضور مرشدی از روحانیت او کسب فیض کنند اویسی گویند.
بنابر قول بزرگان تصوف چون هجویری و عطار و جامی اویسی به کسی گویند که از روحانیت یکی از مشایخ گذشته استفاده برده و تحت تربیت او قرار گیرد و قول آن مورد تایید تمام سلسله‌های تصوف می‌باشد مانند شیخ ابوالحسن خرقانی که ایشان در سلوک از روحانیت ابویزید بهره‌ور می‌شد و عده‌ای بر این باورند که حضرت رسول اویسیان را بی‌واسطه غیری در تحت تربیت خود قرار می‌دهد.
اویسی نام طریقت ندارد تظاهر به درویشی نمی‌کند اهل خانقاه نیست پیر دلیل و پیر طریقت ندارد و خود هیچگاه گرد داعیه ارشاد نمی‌گردد. چنانکه می‌نویسند، قومی باشند که ایشان را اویسیان گویند ایشان را به پیر نیازی نیست، ایشان را نبوت در حجر خود پرورش دهد بی‌واسطه غیری چنانکه اویس را داد اگر چه به ظاهر خواجه انبیا را ندید اما پرورش از او می‌یافت.