نزهت نامه علائی

از متون کهن فارسی (قرن پنجم) در زمینه های گوناگونی چون طبایع و اعضاء، حیوانات و نباتات، جواهر و اجساد و کانیها و سنگها، نجوم و منازل قمر، حساب و منطق و آداب و رسوم مردمان مانند خرید و فروخت، نامه نگاری، حجامت، فرزند و امور مربوط به او، خرید خانه، شناخت اندامها و تعبیر رؤیا و طلسمات و کیمیا و فرهنگ عامه و بسی موضوعات دیگر. این کتاب، نخستین بار، در سال 1362 به تصحیح دکتر فرهنگ جهانپور و به توسّط مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی منتشر شد.
یکی از زمینه های مهم نمود فرهنگ عامه در این اثر، ذکر آیین ها و باورهای عامیانه درباره نباتات است. مؤلف ضمن طرح مطالب علمی و شبه علمی که حاصل استفاده از منابع پیشین و مشاهدات و تجربیات خویش است، باورها و آیین های بسیاری درباره ثمردهی، خواص گیاهان و درختان، شیوه دفع آفات، دفع چشم زخم، بهبود و ازدیاد ثمر، دلالت برخی امور بر رخدادهای جوّی چون دلالت بانگ قورباغه بر آمدنِ باران، ارتباط درخت و انسان، تهدید نمایشی درخت و گرفتن تضمینِ ثمردهی از آن، نقش نباتات در تعبیر خواب و ویژگی های عجیب دیگر ذکر کرده است. موضوع این پژوهش استخراج، دسته بندی و بررسی آیین ها و باورهای عامیانه نباتی در نزهت نامه و کنکاش در کم و کیف، سرچشمه ها و زمینه های آن و همچنین سنجش این متن بی بدیل با برخی متون مشابه در این زمینه خاص است.