فدرالیسم در جهان سوم - جلد 1

پژوهش‌های استاد خوبروی پاک بیشتر درباره نقدی بر فدرالیسم، اقلیّت ها، خودمدیری و تمرکز زدائی و همچنین بررسی قانون اساسی پیشین و راه حل های موجود در آن است. دو کتاب نخست، تا زمان انتشار آنان در ایران پیشینه‌ای نداشت.

همانگونه که پیش از این در تارنمای تلاش آورده بودیم، خوبروی پاک، کتابی به نام فدرالیسم در جهان سوم - در دوجلد - نوشته که در آخرین نمایشگاه بین المللی کتاب در تهران بوسیله نشر هَزار عرضه شد. در این کتاب نویسنده 16 کشور فدرال (از امارات تا ونزوئلا) را مورد بررسی قرار داده است. که عبارتند از: امارات متحده عربی – پاکستان – عراق– مالزی – هند – بوسنی و هرزه گوین – سِربی و مونتنگرو ( که از هم جدا شده اند ) – آفریقای جنوبی- اتیوپی – جزایر کومور – نیجریه – آرژانتین – برزیل – سنت کیتس و نِویس – مکزیک – ونزوئلا – میکرونزی. نویسنده با توجه به تاریخ نوشتن کتاب و وضعیت بی ثبات عراق از بررسی فدرالیسم عراقی خود داری ورزیده است.
فهرست جزئی (برای هر کشور) کتاب بر پایه اهمیت کشورها تهیه شده است. به عنوان نمونه درهندوستان 27 موضوع و برای میکرونزی تنها 12 موضوع مورد بررسی قرار گرفته است. اما فهرست تفصیلی مشترکی هم برای همه کشورهای یادشده وجود دارد.
مطالعه فهرست تفصیلی کتاب، نشان دهنده پنج بخش اصلی ، در مورد هریک از کشورهای یادشده آمده است. که عبارتند از: پیشینه تاریخی هر کشور، بررسی فدرالیسم در زمینه های سیاسی و اجتماعی - بررسی زمینه های حقوقی فدرالیسم – بررسی زمینه های مالی و اقتصادی و سر انجام دستآوردهای فدرالیسم.
نویسنده، پیش از این در کتاب نقدی بر فدرالیسم (شیرازه، تهران 1377) به گونه ای مختصر به نقد فدرالیسم ایالات متحده آمریکا، کانادا، آلمان و سوئیس پرداخته بود. امّا در کتاب حاضرآماج نویسنده، آن گونه که در پیشگفتار کتاب آمده : « اگاهی افتن از اصول فدرالیسم [با آوردن نمونه ها] أي از کشورهای فدرال [جهان سوم است تا] از سرگشتگی های بی فرجام ما کاسته شود و یا دستکم [...] روزنه ای به سوی چشم اندازی گسترده تر گشوده شود» و از این راه «از هیاهوی بسیاری که امروزه ،به ویژه در خارج از کشور، در مورد فدرالیسم به عنوان کیمیای سعادت به راه افتاده است رهایی یابم و آنگاه بهتر به یافتن راه حل ایرانی همزیستی اقوام بپردازیم»ص 13
در همین بخش نویسنده توضیح هایی در مورد اصطلاح «جهان سوم» ،تعریفی از واژه Fédérer، پیشینه تاریخی، انواع فدرالیسم و اصول اساسی برای تحقق فدرالیسم و راه های گوناگون رسیدن به آن در هر کشور را به دست داده است.
در این کتاب توجه بیشتر نویسنده به کارآئی فدرالیسم و توانمندی آن برای حل دشواری همزیستی اقوام و اقلیت هاست. موضوع و مسئله أقليت ها در هر یک از کشورها برای نویسنده که پیش از این کتاب أقليت ها ( شیرازه ، تهران 1380 ) را منتشر کرده است اهمیّت ویژه ای دارد.
به نظر او اگر فدرالیسم را نوعی از نظام نا متمرکز بدانیم باید بگوئیم که فدراسیون و نظام نا متمرکز بستگی تام و تمامی به دموکراسی دارد. و گرنه تنها پذیرفتن ساختار نامتمرکز یا فدرالی، دموکراسی را با خود به همراه ندارد. در این نوشته با کشورهائی آشنا می شویم که در آن ساختار فدرالی تنها به منظور ارضای آز پایان ناپذیر جنگبارگان محلی بوده است. در بسیاری از کشورهای مستعمره پیشین ساختار فدرالی بوسیله کشورهای استعمارگر به منظور کشت تخم بدبینی و جدائی میان مردم محلی بوجود آمده است. و در برخی دیگراز کشورها خواهیم دید که اصلا از انتخابات خبری نیست. از این روی، گفتن آن که هر جا فدرالیسم و خودمختاری هست دموکراسی هم هست؛ شعاری غلط و به هدف گمراه کردن توده مردم است. زیرا هر کشور نا متمرکزی الزاما دموکرات نیست ولی هر کشور دموکراتی به نحوی نامتمرکز است. اما می توان گفت که درهیچ کشور خود کامه ای نظام نا متمرکز وجود ندارد زیرا خود کامه هیچ قدرت متقابلی را برنمی تابد.