قانون

به کوشش: هما ناطق

روزنامه قانون نام نشریه‌ای است فارسی زبان که میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله نخستین شماره آن را در اول رجب سال ۱۳۰۷ هجری قمری در لندن منتشر کرد. از این روزنامه امروز ۴۱ شماره به جا مانده است. ملکم خود می‌گفت که چهل پنجاه شماره منتشر کرده است. این روزنامه به نظام حکومتی قاجار با لحنی تند انتقاداتی وارد می‌کرد. این نظام را استبدادی می‌دانست و معتقد بود باید سیستم حکومتی تغییر کند. به همین دلیل انتشار این روزنامه با محدودیت‌هایی از سوی دولت وقت مواجه بود. بیشتر خوانندگان قانون از فارغ‌التحصیلان و محصلان دارالفنون بودند.
چند شماره از قانون با همکاری کسانی در کنار ملکم نوشته شده‌است از جملهٔ این کسان سید جمال‌الدین اسدآبادی است. روزنامه قانون با وجود مخالفت حکومت به دست خوانندگان می‌رسید. برای برخی به صورت مستقیم و به نشانی خودشان ارسال می‌شد و برای پیروان ملکم و افراد فراموشخانه به صورت محرمانه فرستاده می‌شد.
مقایسه نثر روزنامه قانون با روزنامه‌های پیش از آن، که اتفاقا همگی نیز با کارکرد مشابه یعنی اطلاع‌رسانی منتشر می‌شدند، به سادگی نشانگر تاثیرگذاری او بر نثر زمانه خویش است. جملات قانون بسیار کوتاه‌ترند و فاصله میان فعل و فاعل بسیار کم شده است. از جملات متعدد وابسته و معترضه و تلمیحات به آیات و احادیث در نثر ملکم خبری نیست. سجع و صنایع صوری نیز در نثر او دیده‌نمی‌شود. و جالب‌تر از همه این که نثر ملکم یک‌نفره نیست و داستان‌گوست. او سخنش را از زبان راوی متکلم وحده بیان نمی‌کند بلکه مخاطبش را در گفتگوهایی برساخته به چالش می‌کشد.
ملکم درگزینش واژگان و یکپارچگی عبارات و درستی سخن دقت بسیار می‌کرد و به این ترتیب نثرش در عین سادگی و روانی از فصاحت و بلاغت و حسن انشا بی بهره نبود.
انتشار قانون هشت سال طول کشید.