روزنامه سفر خراسان به همراهی ناصرالدین شاه

به کوشش: ایرج افشار - محمد رسول دریا گشت

نگارش تاریخ دقیق اجتماعی و سیاسی قرن اخیر ایران منوط به چاپ شدن بسیاری از اسناد و ماخذ عصری است و از آن جمله است سفر نامه هایی که ایرانیان خواه در سفر های خود به پهنه ایران نوشته اند و خواه درباره سفر هایی که به ممالک دیگر کرده و هر یک به چشم عجیب دیده ها و شنیده های تازه ای را برای همزبانان خویش به رشته قلم در آورده است...
ناصر الدین شاه قاجار دوبار به خراسان سفر کرد یکبار در سال 1286 و یکبار در سال 1300.شرح سفر اول به انشاء و تحریر علینقی خان حکیم الممالک به خط علی اصغر در کارخانه آقا میر باقر طهرانی در 485 صفحه با چند تصویر کار میرزا بزرگ غفاری به چاپ سنگی به چاپ رسیده است و چون از حیث مطالب عصری و اطلاعات جغرافیایی و تاریخی و شناخت احوال رجال آن دوره واجد اهمیت است به چاپ لوحی آن در این سلسله مبادرت شد
فهرست اعلام این سفرنامه به اهتمام اقای بهاء الدین علمی انواری تهیه شد با بررسی اتفاقات و تحولات تاریخی نسل های پیشین می توان فهمید کدام موضوعات باعث پیشرفت یک ملت و چه عواملی موجب انحطاط آن می شود. غور در احوال گذشتگان طبعا مایه آگاهی و کشف دلایل عقب ماندگی و ترقی فرهنگی کشور خواهد شد. علاوه بر محققان، مردم نیز علاقه مندند که از زندگی حاکمان نسل های گذشته خبری به دست بیاورند؛ زیرا حقیقتا گمان می کنند میان وضع زندگی آنان و اوضاع مملکت داری در گذشته رابطه ای تنگاتنگ وجود دارد. برای پی بردن به واقعیت زندگی گذشتگان، چه منبعی موثق تر از اسناد آن زمان می باشد؛ به ویژه اسنادی که با دست خط خود حاکمان نوشته شده باشد.

فهرست
حسب و حال مؤلف
مقدمات سفر
آغاز سفر
در حضور شاه
قریه بومهن
احضارهای شاه
جیلارد
خیال حرم
رسیدن حرمها
کتابهای اعتمادالسلطنه
در حضور شاه
قیمت اجناس
آمرد ـ ولی چای
امین آباد ـ خرم ده ـ چمن فیروزکوه
بیماری امین السلطان
گور سفید
جاشم ـ خرند ـ آساران
فولاد محله
رسم رودبار
سرخه ده
چشمه علی
آستانه
ملیجک
کلاته ـ چهارده ـ شاه کوه
شکایت از لطفعلی خان
تحقیقات شاه ـ لعنت نامه شاه
شاه و سر حد ارس
طاش ـ جنگ آب
کمی کاه و تعدی حکام
منظره استرآباد ـ تظلم برای آب
رباط تجر ـ نگاربند ـ ابرسیج