شهر در گذر زمان

شالوده ی کار وبر، بررسی چگونگی پیدایش، برآمدن و فرگشت سرمایه داری بود و در این راستا به شهر و مذهب روی نشان داده است. شهر جای گاه سامان سیاسی و بازار نیز به شمار می‏شد و در نگاه او، چگونگی سیاست ورزی و گونه ی تکاپوی اقتصادی، گسترش و آسودگی، یا فرونشست و نابودی شهرها را رقم زده، و حتی چهره ی شهرها را نیز می سازند. در نظر وبر، سرمایه‏داری و کالبد آن، یعنی شهر، هر دو گزاره هایی وابسته بودند و وبر در جستجوی‏ گزاره-های خودبسنده و شرایطی است که به سامان های اجتماعی ـ اقتصادی گوناگون از جمله سرمایه‏داری، و به شهر یا به معنای کلی‏تر گونه های زیست گاه جان می بخشند. افزون بر این، شهر زمینه ساز بنیاد گیری اقتصاد سرمایه‏داری است و جای گاه رخ نمودن دولت به معنای نوین آن نیز به‏ شمار می‏آید. پس می توان گفت که وبر به شهر به عنوان گزاره ای میانه و کارساز [مداخله گر] نگریسته‏ است.
وبر شهر را با مفاهیم اقتصادی و سیاسی می شناساند و بر آن است که برای‏ آن که زیست گاهی «شهر» به شمار آورده شود، باید چند ویژگی داشته باشد، از جمله، داشتن: 1. قلعه و حصار، 2. بازار، 3. دست گاه دیوانی و دادگاه خودفرمان، خودآیین و خودگردان؛ هم چنین دستگاه سیاسی از انجمن های گوناگون برخوردار باشد که هم وندان آن آزادانه از سوی دیگر هم وندان برگزیده شوند، پیمانی همگانی در میان همه ی شهرنشین ها رایج باشد و همه ی آن ها از سزامندی و حقوق سیاسی برابر برخوردار باشند. در این میان، وبر بر وجود پیمانی همه گیر که سزامندی همه را پشت بانی کرده و شالوده-ای برای دادگاهی خودفرمان و جدا از نیروی سیاسی و اقتصادی باشد بسیار پای فشرده و همین نکته را گزاره ی ناهمساز شهرهای اروپای غربی با زیست گاه های شرقی می داند. شهر به خودگردانی و جدایی از دارایی زمین داران و فئودال ها و نیروهای دارای زور و توان سیاسی خودکامه یاری می رساند و وضعیت سیاسی و اقتصادی نوینی را در برابر این نیروها فراهم می آورد.