التحبیر فی علم التعبیر

به تصحیح: ایرج افشار

«خواب گزاری- التحبیر امام فخر رازی» کتابی به زبان فارسی مشتمل بر دو متن است: 1- خواب گزاری، که به احتمال قریب به یقین قدیمی ترین متن فارسی در علم خواب گزاری (تعبیر رؤیا) است. نسخه حاضر در برنامه ظاهراً در نیمه اول قرن هفتم و به احتمالی در سالهای آخر قرن هشتم هجری تالیف شده است؛ 2- التحبیر فی علم التعبیر؛ که در هر دو متن، موضوع علم تعبیر خواب به نگارش درآمده است.
متاسفانه به علت آنکه یگانه نسخه ای که از این متن قدیمی در دسترس قرار گرفته، ابتدا و انتهای آن افتادگی دارد، نام کتاب، مولف و نیز مترجم آن مشخص نیست و اطلاعاتی هم که از متن موجود به دست می آید، بسیار ناقص و ناچیز است. با همه جستجو و پژوهشی که مصصح و پژوهشگر نسخه حاضر در برنامه به انجام رسانیده و در منابع مهم کتابشناسی مانند الفهرست ابن ندیم و کشف الظنون حاجی خلیفه غور کرده و نیز در مطالب و مضامین کتاب تحقیق نموده اند، به نامی از مولف دست نیافته اند. البته از متن کتاب چنین برمی آید که مترجم کتاب شخصی است به نام خلیل اصفهانی که در عهد مهدی خلیفه عباسی(158ق) می زیسته و کتاب را از سریانی به عربی ترجمه کرده است.
«خواب گزاری»: مشتمل بر مقدمه ای به قلم مصصح، دکتر ایرج افشار و سه بخش عمده و نیز بخش توضیحات و استدراکات است. هریک از بخشهای کتاب نیز خود مشتمل بر ابواب متعددی است که به عناوین آنها ضمن گزارش محتوای کتاب پرداخته خواهد شد.
«التحبیر»: مشتمل بر مقدمه ای به قلم مصحح، و دو بخش اصلی است:بخش اول در اصول این علم دارای 35باب و بخش دوم در فروع دارای 52باب است.
بخش اول این کتاب دچار افتادگی است. مولف پس از آن به نقل احادیثی از پیامبر اکرم(ص) درباره خواب و تعبیر آن و نیز کلیاتی درباره سبب درست و خطا گشتن خواب، اقسام خواب، تفسیر خواب و آنچه به هنگام شنیدن خواب باید گفت،و مطالبی از این دست می پردازد.در ادامه ابواب متعددی به تعبیر خواب اختصاص یافته که عناوین برخی از موضوعات آنها عبارتست از: درختان، مرغان، درندگان پرندگان، صفت شیر آفرینش مردم و... .