تاریخچه بست و بست نشینی

بَست به پناهگاهی گفته می‌شود که فرد مجرم، محکوم و یا معترض در آن حاضر شده و اصطلاحاً بست نشینی می‌کند و به حرمت آن مکان از مجازات و تعرض مصون می‌ماند. بست شکنی زمانی رخ می‌دهد که حاکمان حرمتی برای بست قائل نشوند و محکوم را دستگیر کنند. بست نشینی از دوره صفویه در ایران گسترش یافت و در دوره قاجاریه به اوج خود رسید. رضا شاه بست نشینی را ممنوع کرد.
بست‌نشینی ریشه‌ای کهن در فرهنگ ملل باستانی داشته‌است. نقص قوانین و شتاب در مجازات، موجب آن بود تا برخی از محکومان بست را تنها راه به تاخیر انداختن مجازات خود بیابند. در اسلام و به عنوان یکی از اولین نمونه‌های بست، خانه کعبه و خانه ابوسفیان بود که در فتح مکه توسط پیامبر اسلام حرم امن اعلام شد. در دوران خلفای عباسی نیز، آرامگاههایی وجود داشت که اگر متخلف یا محکومی به آنجا پناه می‌برد، امان می‌یافت. با اینحال بست و بست‌نشینی تنها از دوره صفویان بصورت گسترده مورد استفاده قرار گیرد. در دوره قاجاریه نیز بست و بخصوص بست‌ نشینی‌ های سیاسی و دسته‌جمعی به اوج خود رسید. نخستین کسی که با بست‌نشینی بطور جدی مبارزه کرد امیرکبیر بود و بعدها ناصرالدین‌شاه کار او را پی گرفت. ناصرالدین‌شاه در مهمترین بست شکنی آن دوره سیدجمال‌الدین اسدآبادی را از بست خارج نمود و دستگیر کرد. او که علاقه‌مند بود بست نشینی را بطور کامل براندازد از آیت‌الله ملاعلی کنی درخواست نمود تا حکم به رفع بست نشینی و مهمل گذاشتن آن دهد. که با مخالفت روحانی مزبور روبرو شد. در دوره رضا شاه بست نشینی ممنوع اعلام شد و او بست مشهد را در جریان واقعه مسجد گوهرشاد شکست. با این‌حال بست و بست‌نشینی در اعتراض به رویدادهای پس از انتخابات ۱۳۸۸ در ایران باردیگر بر سر زبانها افتاد.