تاریخ محمدی: احسن التواریخ

به اهتمام: غلامرضا طباطبایی مجد

تاریخ محمّدی (یا احسن التواریخ)، کتابی به فارسی درباره هجده سال آخر حکومت زندیه و وقایع دوره آقامحمدخان قاجار، است.
مولف در دیباچه کتاب آقامحمدخان را «احسن الملوک» نامیده و در نظر داشته که نام کتابش را نیز «احسن التواریخ» بگذارد، ولی فتحعلی شاه که در آن زمان ولیعهد بوده آن را تاریخ محمّدی نامیده است. تالیف این کتاب در ۱۲۰۰ آغاز شده است؛ (بعدها فتحعلی شاه) در مازندران شد و به تصریح مولف، تالیف آن در ۱۲۱۱ پایان یافته است.
برخی از مطالب تاریخ محمّدی عبارت است از: توضیحی مفصّل درباره اصل و نسب خاندان قاجار و اشاره ای کوتاه به ماجرای رفتن فتحعلی خان قاجار به اصفهان برای کمک به شاه سلطان حسین (حک: ۱۱۰۵ ۱۱۳۵)، چگونگی کشته شدن محمدحسن خان قاجار، فرار آقامحمدخان از شیراز (۱۱۹۳) و مقدمات و مراحل به قدرت رسیدن او. شرح رخدادهای این سالها به صورت سالشمار است و تا ۱۲۱۱، سال کشته شدن آقامحمدخان در قلعه شوشی و حمل جنازه وی به نجف اشرف، ادامه می‌یابد.
از آن‌جا که تاریخ محمّدی شامل حوادث سالهای آخر حکومت زندیه و ابتدای قاجار است، می توان آن را ذیل گلشن مراد میرزاابوالحسن غفاری کاشانی دانست. اگرچه تاریخ محمّدی ویژگی نوشته های درباری و فرمایشی را دارد، حاوی اطلاعات موثق و گرانبهایی درباره منشا قاجاریان است که دربار در اختیار نویسنده قرار می‌داده است. همچنین در این کتاب اطلاعات باارزشی از اوضاع سالهای آخر حکومت زندیه و جنگهای این خاندان با قاجار وجود دارد و از این لحاظ دارای اهمیت ویژه ای است.