تمدن و فرهنگ شیعیان افغانستان از صفویه تا دورۀ معاصر

در کتاب تمدن و فرهنگ شیعیان افغانستان (از صفویه تا دوره معاصر) نوشته عبدالقیوم آیتی که در شش بخش تدوین شده، ابتدا به چگونگی گسترش تشیع در افغانستان و سپس به روابط شیعیان با حاکمان و وضعیت علمی و فرهنگی آنان پرداخته شده است.
بررسی آداب و رسوم شیعیان که رنگ و بوی اسلامی دارد و نهادهای مدنی، از قبیل سازمان روحانیت و کارکرد آن و نیز نظام قضایی شیعیان، دیگر موضوعات این کتاب را تشکیل می‌دهد. فصل پایانی کتاب تمدن و فرهنگ شیعیان افغانستان (از صفویه تا دوره معاصر) (The civilization and culture of shiites in afghanistan) نیز به موضوع هنر، در حوزه‌هایی چون خط، موسیقی، معماری و... اختصاص دارد.
درباره سرگذشت شیعیان افغانستان، نانوشته‌های بسیاری وجود دارد؛ البته دلیل آن، به این باز می‌گردد که شیعیان در گذشته‌های تاریخی این سرزمین مورد ستم حکومت‌های آن روزگار قرار گرفته‌اند و با آن‌ها برخوردهای ناعادلانه‌ای شده است. بیش از همه، تاریخ، تمدن و فرهنگ پیروان مذهب تشیع انکار می‌شود و در برخی موارد سکوت مورخان را در پی دارد؛ در حالی‌که این جامعه، دارای تمدن کهن و فرهنگ غنی بوده که به صورت آثار مکتوب گردآوری نشده است.
شگفت‌انگیزتر این‌که، هویت تاریخی و تمدنی این فرقه، آگاهانه انکار شده است؛ در حالی‌ که شیعیان افغانستان یکی از مولفه‌های مهم و تاثیرگذار در تمدن و فرهنگ این کشور به شمار می‌آیند؛ از این‌ رو، این نوشتار تاثیرات آن‌ها را در حوزه‌های علمی، اجتماعی و سیاسی تحت عنوان: «تمدن و فرهنگ شیعیان افغانستان، از صفویه تا دوره معاصر» بررسی می‌کند.
کشور افغانستان در جغرافیای جهان اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد و تنوع مذهبی و اقوام گوناگون آن، سبب دگرگونی‌ها و تاثیرات مهمی در این سرزمین شده است. شیعیان نیز در این‌ گونه تحولات، نقش بسزایی داشته‌اند؛ از این‌ رو، به گوشه‌هایی از مشارکت آنان در زمینه‌های فرهنگ و تمدن، همچنین حوزه‌های نقش‌آفرینی آن‌ها اشاره می‌شود.
با توجه به اهمیت موضوع، مطالبی درباره شیعیان و حوزه‌های فرهنگ و تمدن آن‌ها از منابع معتبر و متعدد گردآوری شده است تا به منظور اعتلای این فرهنگ غنی و نقش آن‌ها در این غنی‌سازی، گام‌هایی هر چند کوچک برداشته شود. برای تدوین موضوعی که بتواند تمدن و فرهنگ شیعیان افغانستان را برجسته کند، ضرورت دارد که از سوی دلسوزان، گام‌های جدی‌تری برداشته شود.
این امر، می‌تواند خالی‌گاه پیش آمده را تا حدودی جبران کند و دستاوردهایی، از قبیل احیای هویت شیعیان و بیان جایگاه و منزلت آن‌ها را در تمدن افغانستان به دنبال داشته باشد.
در بخشی از کتاب تمدن و فرهنگ شیعیان افغانستان (از صفویه تا دوره معاصر) می‌خوانید:
غالب مردم مسلمان افغانستان، پیرو مذهب حنفی هستند، گرچه در این زمینه، آمار دقیق رسمی ‌وجود ندارد، آمار تقریبی ارائه شده از سوی پژوهشگران، پیروان این مذهب را بین 65 تا 70 درصد از کل جمعیت افغانستان اعلام می‌کند که از اقوام پشتون، تاجیک، ترکمن، عرب، بلوچ، ایماق، قرقیز، قزاق، نورستانی، هزاره و... ترکیب یافته‌اند.