بحثی درباره ی مرجعیت و روحانیت

جمعی از نویسندگان«بحثی درباره‌ی مرجعیت و روحانیت» عنوان کتابی است که در سال ۱۳۴۰ و پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی منتشر گردیده و از ماخذ برجسته در مرجعیت‌پژوهی محسوب می‌گردد.با درگذشت آیت‌الله بروجردی در فروردین ماه ۱۳۴۰، جامعه‌ی ایران با خلاء مرجعیت واحد مواجه شد. در این زمان عالمان برجسته نظیر آیت‌الله حکیم در نجف، و آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله خمینی و آیت‌الله شریعتمداری در قم، هیچ‌یک در جایگاهی قرار نداشتند که بتوانند خلاء مرجعیت عام حاصل از درگذشت آیت‌الله بروجردی را رفع نمایند. مجموعه‌ی «بحثی درباره‌ی مرجعیت و روحانیت» در واقع متن مکتوب و ویرایش‌یافته‌ی سخنرانی‌های نه تن از چهره‌های حوزوی و دانشگاهی در کنگره‏ی سراسری انجمن‏های اسلامی در شهریور ۱۳۴۰ می‌باشد. از آن‏جا که تشکیل این کنگره از نظر زمانی قریب پنج ماه بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی بود، در موضوعات مطروحه بحث زیادی درباره‏ی مرجعیت و چگونگی انتخاب آن به عمل آمد. در واقع این برنامه از تدابیر اتخاذ شده از سوی انجمن اسلامی دانشجویان بود. آنان برای این منظور از نُه تن از صاحب‏نظران دعوت به عمل آوردند که درباره‏ی انتخاب مرجع بحث شود. این مباحث عرصه‏های جدیدی را در خصوص نقش و عملکرد اجتماعی و سیاسی مراجع گشود. ماحصل مباحث و سخنرانی‌های این کنگره، در کتابی با عنوان «بحثی درباره‏ی مرجعیت و روحانیت» چاپ شد و در دسترس همگان قرار گرفت. در مقدمه‏ی کتاب ضمن ذکر اهمیت مرجعیت و تقلید (به خصوص بعد از فوت آیت الله بروجردی) به تشکیل جلساتی به اهتمام عده‏ای از بانیان انجمن‌های اسلامی تهران و شهرستان‌ها و وابستگان به دبیرخانه‏ی انجمن‌های اسلامی ایران اشاره شده که در پاییز و زمستان ۱۳۴۰ به منظور چاره‏اندیشی انتخاب مرجع صورت گرفته است.به گفته‌ی نویسنده‌ی مقدمه‌ی این مجموعه، محققان این مجموعه ابتدا درصدد آن بوده‌اند که «نماینده‌ای صالح و دارای شرایط برای مرجعیت را معرفی کنند تا شیعیان پس از رحلت آیت‌الله بروجردی از او تقلید کنند»، اما در ضمن پژوهش خود متوجه شده‌اند که تحلیل و بررسی مباحث زیربنایی مرجعیت ضروری‌تر است؛ از این‌رو مباحث این مجموعه به مسائل کلی مرتبط با مرجعیت اختصاص یافته است. فهرست مقالات این مجموعه و نویسندگان آنها بدین شرح است: علامه طباطبایی؛ اجتهاد و تقلید در اسلام و شیعه ابوالفضل مجتهد زنجانی؛ شرایط و وظایف مرجع مرتضی مطهری؛ اجتهاد در اسلام علامه طباطبایی؛ ولایت و زعامت مهدی بازرگان؛ انتظارات مردم از مراجع سید محمد بهشتی؛ روحانیت در اسلام و در میان مسلمانان مرتضی مطهری؛ مشکل اساسی در سازمان روحانیت آیت الله سید محمود طالقانی؛ تمرکز و عدم تمرکز مرجعیت و فتوا سید مرتضی جزایری؛ تقلید اعلم یا شورای فتوا مرتضی مطهری؛ مزایا و خدمات مرحوم آیت الله بروجردی