شعر شیعی و شعرای شیعه در عصر اول عباسی

درباره ی ادبیات شیعی، تاکنون پژوهش های بسیاری به زبان فارسی و عربی سامان یافته است. نامدارترین اثر در این زمینه - به زبان فارسی - کتاب «ادبیات و تعهد در اسلام» نوشته ی استاد محمدرضا حکیمی است که آشنایی و اُنس ایشان با ادب فارسی و عربی و دانشوری ایشان در حوزه ی معارف شیعی، پژوهشی اثرگذار و مثال زدنی را به یادگار نهاده است. ادبیات انقلاب در شیعه (دکتر صادق آئینه وند)، رجزهای یورشی (دکتر غلامرضا رحمدل)، و تک نگاری هایی چونان دعبل خزاعی (مصطفی قلی زاده)، ابوفراس حمدانی (محمد باقر پورامینی)، سید حمیدی (محمد صحتی سردرودی) و سُدیف شاعر انقلاب کربلا (محمدباقر خالصی) دیگر پژوهش هایی هستند که به زبان فارسی منتشر شده هریک جنبه ها و دامنه هایی از این رویکرد ادبی - اعتقادی را بازگو می کنند؛ رویکردی که در آن ادبیات با باورها و ارزش های مکتب گره می خورد و امروزه - درست یا غلط - ذیل عنوان «ادبیات ملتزم یا متعهد» بازشناخته می شود و طیفی گسترده از آثار ادبی با گرایش های متفاوت و حتی متضاد را در بر می گیرد.
کتاب «شعر شیعی و شعرای شیعه در عصر اول عباسی» از جدیدترین پژوهش هایی است که در این مقوله منتشر شده است. این پژوهش با تأکید بر این واقعیت شکل گرفته که اغلب کتاب هایی که در زمینه ی شعر شیعی نوشته شده، به دست کسانی بوده که با معتقداتِ شیعی سرستیز داشته اند یا دست کم از شورِ همدلی بی بهره بوده اند، «از این رو اُنسی با افکار و اشخاص شیعی نداشته و یا انس کمی داشته اند [...] آنچه در کتاب های ادب عرب درباره ادب شیعه نوشته شده، ناقص و احیاناً غیرواقعی و تعصب آلود است و اصولاً محیط و جو مسلط بر آن اجازه نمی داده است که نویسندگان کتاب های تاریخ ادب عربی بتوانند اطلاعات درستی از شیعه اثنی عشری به دست بیاورند. از این رو برخی شیعه را حزب سیاسی و برخی شیعه را فقط در چهره شیعیان اسماعیلی دیده اند، از آن جهت که فاطمیان اسماعیلی مذهب، مدت ها بر کرسی حکومت مصر مستولی بوده اند، گاه نیز زیدیه با غلاة را مصداق شیعه پنداشته اند».