از کردستان عراق تا آنسوی رود ارس

راه‌پ‍ی‍م‍ای‍ی‌ ت‍اری‍خ‍ی‌ م‍لا م‍ص‍طف‍ی‌ ب‍ارزان‍ی‌: ب‍ه‍ار ۱۳۲۶
به کوشش: مرتضی زربخت

از مقدمه کتاب:
هرگاه در اشارات به تحولات منطقه ای سخن از آن به میان می آید که تاریخ کردها در مقام یکی از اقوام کهن ایرانی هیچ گاه از تاریخ ایران زمین جدا نبوده و رخدادهایی چون انضمام بخش هایی از مناطق کردنشین به حوزه حکومتی ترکها و عربها در چند قرن اخیر نیز هنوز نتوانسته است بر این پیوند و یگانگی ضربه ای اساسی وارد آورد. یکی از مهمترین نمونه هایی که به ذهن متبادر می شود تاریخ تحولات عشایر بارزانی است در نیم قرن اخیر.
تاریخی که در فراز و نشیب هایش با دربرداشتن نمونه هایی چون نقش مهم بارزانی ها در واداشتن عراق به پذیرش قرارداد الجزیره در 1975 و همچنین همراهی آنها با ایران در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق هم شاهد همراهی و هم پیمانی ایران و بارزانی ها بوده و هم با پیشامد مواردی چون برخوردهای نظامی ایران و بارزانی ها در خلال سالهای 26-1324 شمسی شاهد نمونه هایی از رویارویی اختلاف نظر آن دو.
نیروی اصلی این احساس پیوند و یگانگی در آن است که وجه بروزش فقط به ذکر نمونه هایی از این همراهی و هم پیمانی محدود نمانده، بارقه هایی از آن را حتی در بیان مواردی از رویارویی ها نیز می توان ملاحظه کرد. و در این زمینه چه نمونه ای گویاتر از موضوع اصلی این کتاب یعنی ماجرای راهپیمایی پرماجرای ملامصطفی بارزانی و گروهی از همراهانش در حدود غربی ایران در بهار 1326 برای پشت سرگذاشتن قلمرو عراق و پناهندگی به خاک شوروی.
اگرچه تلاش ملامصطفی و همراهان مسلحش برای عبور از قلمرو ایران چیزی نبود جز یک تجاوز آشکار به حدود مرزی کشور و اقدامات نظامی ایران برای جلوگیری از چنین تجاوزی نیز از هر جهت لازم و ضروری بود. ولی توفیق ملامصطفی و همراهانش را در پشت سرگذاشتن مسیری چنین صعب العبور و طاقت فرسا آن هم در عین مقابله با تلاش بازدارنده یک نیروی مجهز و چشمگیر نظامی شکست ایران را نمی توان تعبیر کرد. در واقع کمتر ایرانی را می توان سراغ کرد این گزارش را بخواند و اراده راسخ بازرانی ها را در پشت سرگذاشتن این مسیر دشوار نستاید.