قصه گویی در فیلم مستند

سال هاست بر سر اینکه فیلمنامه در سینمای مستند یعنی چه بحث و جدل است. اینکه یک فیلم مستند فیلمنامه داشته باشد صرفا به این معنی نیست که حتما قصه ای دارد که فیلمنامه ای داشته.
شاید به نظر بیاید قصه در فیلم مستند چه معنی می دهد و چه تفاوتی بین فیلم مستند و داستانی وجود خواهد داشت اگر شما در فیلم مستندتان هم قصه ای بگویید . اگر می خواهید یاد بگیرید چگونه با مواد خامی که از واقعیت دارید قصه ای قوی و تاثیر گذار بیان کنید کتاب ” قصه گویی در فیلم مستند ” را بخوانید.
شیلان کوران برنارد سال ها به عنوان مستند ساز،نویسنده و مشاور در پروژه های کوچک و بزرگ مستند حضور داشته و ایده اولیه این کتاب در اثر همین تجربه شخصی به ذهنش رسیده و آن را بسط داده است.
” برای من به تدریج روشن شده که در فیلمی با هر سبک و هر مدت نمایش، می توان معانی نهفته در لایه های زیرین قصه و ساختار را به طور ضمنی به تماشاگر منتقل کرد. ”
ویژگی این کتاب در مقایسه با کتاب های بسیاری که درباره اصول فیلمسازی مستند نوشته شده است زبان ساده و نگارشی است که کتاب دارد. برای کسی که علاقه به فیلمسازی مستند دارد این کتاب مثل یک رمان ،جذاب و هیجان انگیز است. مدام شما را با مسائلی روبرو می کند که بارها و بارها در رسیدن یک ایده به ذهنتان و شیوه پرداختش با آن مواجه شده اید.
شیلا کوران برنارد در پیش گفتار کتاب در تعریف فیلم مستند می نویسد : ” قصه ممکن است بر اساس یک ایده، فرضیه یا مجموعه پرسش هایی آغاز شود، در فرایند ساخت روشن تر گردد و در فیلم نهایی در قالب یک شروع جذاب، یک میانه ی غافلگیر کننده و یک پایان پذیرفتنی شکل بگیرد. ”
کتاب در چهار قسمت طراحی شده است. قسمت اول با عنوان طراحی قصه، به اصول قصه پردازی، قصه گویی دراماتیک، نگرش شبه موضوع ی روش پرداخت، ساختار های متفاوت قصه گویی، دستکاری در زمان می پردازد که با مطالعه موردی سه مستند ” دختری از دانانگ ” ، ” راگبی معلولان ” و ” من چاق و گنده ” به پایان می رسد.
قسمت دوم ایده هایی برای پیش نویس فیلمنامه نام دارد و مهم ترین قسمت کتاب به لحاظ شیوه عملی قصه گویی است. در این بخش پژوهش و شیوه های تحقیق برای فیلم مستند ، انتخاب شخصیت، نگارش شناسه و خلاصه طرح، چگونگی نوشتن و تهیه طرح، پیش نویس فیلمنامه و فیلمنامه اجرایی مطرح می شود و در نهایت با یک تمرین برای نوشتن و تهیه پیش نویس فیلمنامه این فصل تمام می شود.
قسمت سوم به مرحله تولید و بعد از تولید یعنی فیلمبرداری و تدوین می پردازد. در این بخش شیوه های انجام مصاحبه ، تدوین اولیه و شکل دادن روایت فیلم در تدوین و نحوه رویارویی با مشکلات احتمالی که در مسیر قصه گویی فیلم پیش خواهد آمد وچگونگی نگارش گفتار متن مطرح می شود و در نهایت فهرستی از بایدهای قصه گویی در فیلم مستند ارائه می دهد.
قسمت چهارم که بخش پایانی کتاب است گفت و گوهایی است درباره داستان با مستندسازان، تدوینگران، محققان، تصویربردارن و عوامل فیلم مستند. در این بخش با ده نفر که اغلب مستندساز هستند درباره قصه گویی در فیلم مستند از منظرهای مختلف مصاحبه شده است.