جغرافیای تاریخی و انسانی شیعه در جهان اسلام

جزیره العرب از مناطقی است که زمانی تشیع در آن گسترده بوده است. در قرن اول و دوم هجری ائمه شیعه در مدینه زندگی می کرده و این خود می توانست دلیلی بر حضور تشیع امامی در این دیار باشد. زیدیان نیز که در سال 145 هجری در مدینه قیام کردند نمونه دیگری از حضور فکر شیعی زیدی در مدینه هستند. نفس زکیه همراه با تعداد زیادی از یاران خود در این قیام کشته شد. در 169 هجری قیام حسین بن علی معروف به شهید فخ در مکه رخ داد و آن نیز به سرنوشتی نظیر قیام نفس زکیه منجر شد. به مرور با ضعف بنی عباس، قدرت شیعیان و بخصوص زیدیان در جزیره العرب رو به فزونی نهاد تا اینکه بالاخره در اواخر قرن سوم و چهارم تشیع نسبتاً گسترده ای در حجاز بوجود آمد. با قدرت یافتن فاطمیان مصر، مدت ها مکه و مدینه نیز تحت سلطه آنان قرار گرفته و خطبه به نام آنها خوانده می شد. در این میان بیشترین نفوذ را زیدی ها داشتند که در حجاز، نقاط دیگر شورشهای مسلحانه ای به راه انداخته بود. تشیع در حرمین همچنان به صورت گرایش زیدی باقی مانده و نوعاً سادات حسینی بر آن حکمرانی می کردند. همچنین گفته شده که در حجاز برخی از قبائل شیعی در برخی از مناطق کوهستانی زندگی می کنند. شیعیانی نیز در مدینه منوره وجود دارند.