تاریخ تشیع در ایران: از آغاز تا طلوع دولت صفوی

در جواب جناب هیرکان بخش هفتم:
ایرانیان با حضور مولای متقیان و اسوه عدالت امیرالمومنین امام على(علیه السلام) در کوفه (که در آن زمان جمع بسیاری از ایرانیان مسلمان شده را در خود جای می داد و از این گروه با عنوان موالی یاد می شد) با اهل بیت و افکار و عقاید آنان بیشتر آشنا شده و گرایش شان به تشیع آغاز گردید. مهاجرت برخی طوایف عربِ شیعه به قم و ایجاد پایگاهی شیعی در قلب ایران سرآغازی بر گسترش این حرکت بود.
دولت علویان طبرستان از اولین حکومت های شیعه مذهب ایران بود و برخی از حاکمان آن عبارت بودند از: حسن بن زید، محمد بن زید علوی، حسن بن علی اطروش، حسن بن قاسم داعی و ... . تا آن که در دوره آل بویه (قرن چهارم به بعد) برخی شهرهای ایران تبدیل به شهر هایی کاملا شیعه نشین شد. بعلاوه در این دوره از برخی شهرها به عنوان «مراکز تشیع» نیز یاد می شود همانند: قم، ری، کاشان و ... . شیعی بودن حکومت آل بویه خود از فاکتور های مهم جذب مردم به تشیع بوده است. پس از این مقدمات و گذشت صدها سال صفویان به قدرت رسیدند. آنان با اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران خدمات شایان توجهی در این زمینه ارائه کردند. هرگز از این نکته نباید غافل شد که: پادشاهان صفوی تنها به ترویج مذهب تشیع پرداختند و آن را در تمام مناطق تحت نفوذ خود گسترش دادند. وجود پیشینه تشیع به صورت منسجم و متمرکز در نقاط مرکزی(قم، ری، کاشان، آوه و...) و نوار شمالی (مناطق طبرستان) ایران و به صورت پراکنده در بسیاری از شهرهای ایران (همانند نیشابور، طوس و ...) تاثیر بسزایی در تسریع پذیرش این روند داشت. تا آنجا که مورخین نوشته اند: اصرار شاه اسماعیل در رواج مذهب تشیع، با دشواری چندانی روبرو نشد. این درست است که او تهدیدات فراوانی می کرد، اما در عمل بسیاری از مردم به طور آرام و طبیعی شیعه شدند.( رسول جعفریان، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ص34)
در زمان شاه عباس هم این روند آرام و طبیعی به صورت تدریجی ادامه داشت(همان) (و همانگونه که گذشت تهدید بود اما غالبا عملی نمی شد). در برخی از اسناد تاریخی آمده است که وی از مشوق های فروانی نیز برای شیعه کردن مردم استفاده می کرده است. از جمله وی در سمنان طی فرمانی آورده است: اگر کسی شیعه شود از مالیات معاف خواهد شد.( همان، به نقل از: سیمای استان کرمان، ج1، ص119) چنین دستوری از شاه عباس در مورد مردم نطنز نیز ثبت شده است.( همان به نقل از: اعظمی واقفی، میراث فرهنگی نطنز، ص57)
نتیجه آنکه: روند تشیع و فشار بر اهل سنت از زمان شاه اسماعیل آغاز شد و در زمان دیگر سلاطین صفوی نیز ادامه یافت. اسناد تاریخی نیز منکر تهدید مردم نیست اما عملی شدن تهدیدات در موارد بسیار اندکی بوده است. اندک بودن این موارد، از مقایسه آنها با عملی که اهل سنت با شیعیان (در همان برهه از زمان) می کردند به راحتی بدست می آید که برای اطلاع شما فقط به گوشه ای از آنها اشاره خواهم کرد و مطالعات بیشتر در این زمینه را به خود شما واگذار می کنم:

در جواب جناب هیرکان بخش ششم:
نفوذ و گسترش تشیع در ایران
گرایش به تشیع در ایران, به صورت دفعی و ناگهانی نبود; بلکه تشیع در ایران سیر تدریجی زیر را داشته است:
1. نفوذ تشیع در میان موالی ایران در عراق; (مراد از موالی: ایرانیان ساکن (این افراد از سه دسته زیر تشکیل می شدند: الف) برخی از این افراد ایرانیان حاضر در سپاه ساسانی بودند که به اسارت در آمده بودند. ب) برخی دیگر سپاهیانی بودندکه به همراه فرمانده خود به اسلام گرویده و مسلمان شده بودند.ج) و برخی دیگر ساکنان همان منطقه بودند) در مناطق عرب نیشینی است که تحت حمایت یکی از طوایف عرب قرار می گرفتند).
2. نفوذ تشیع در مناطق مرکزی ایران همچون قم ، کاشان، آوه؛
3. توسعه گرایش های شیعی با روی کار آمدن بنی عباس؛ هر چند در ادامه حاکمان عباسی از بزرگترین دشمنان اهل بیت شدند اما حرکت اولیه و سنگ بنای این حرکت توسط شیعیان پایه گذاری شده وشعار آنان: «فرد برگزیده از آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بود».
4. فتح طبرستان به دست علویان و ایجاد سلسله ها و حکومت های کوچک و بزرگ شیعی در آن جا(جهت مطالعه و کسب اطلاعات بیشتر در این مورد ر.ک: ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ذیل حوادث سال های: 250 به بعد) . با توجه و مطالعه اسناد این سخن درخواهید یافت که اصولا مردم مناطق شمال ایران از همان ابتدا به مذهب تشیع گرویدند ، نه اینکه ابتدا سنی و سپس شیعه شده باشند.
5. برپایی حکومت شیعیه مذهب آل بویه و دعوت از بزرگانی همچون شیخ صدوق برای مناظره با علمای اهل سنت و حمایت از عالمان و افکار شیعی(در این زمینه می توانید به مقاله: شیخ صدوق و رکن الدوله، بررسی تعامل دانشمند بزرگ شیعه با حاکم بویهی، نویسنده: سید علی حسین پور، مجله علمی- ترویجی معرفت، شماره 129، شهریور1387ش. مراجعه فرمایید)
6. نفوذ تشیع پس از حمله مغول ها;(با نفوذ برخی از بزرگان و متفکران شیعه به دربار مغول. زیرا این گروه تنها راه کم کردن خسارت و صدمات جبران ناپذیر مغولان به جهان اسلام را نفوذ در میان آنان و تغییر و تصحیح افکار آنان می دانسنتد.
7. روی کار آمدن دولت صفویه.
بر این اساس, نمی توان برای نفوذ تشیع و علاقه به اهل بیت (علیهم السلام) در ایران, یک عامل یا دو عامل ذکر کرد.

در جواب جناب هیرکان بخش پنجم:
دومین حکومت مقتدر شیعی در ایران
آل بویه، فرزندان ابوشجاع (که برخی نسب آنان را به شاپور پادشاه ساسانی می رسانند) دولت مقتدر شیعی را در بخش بزرگی از ایران و عراق تشکیل دادند. بویهیان در سال 322 وارد شیراز شده، آنجا را مقر حکومت آتی خود قرار دادند. آل بویه پس از تثبیت حکومت خود در فارس و خوزستان، به سوی بغداد حرکت کردند. سرانجام در سال 334 معزّالدوله وارد بغداد شد و بر خلیفه بغداد چیره گردید.( تاریخ تشیع در ایران، ج 1، ص 359 ـ 360؛ تاریخ جنبش های مذهبی ایران، ج 2، ص 792)
سلطة آنان بر بغداد، از عوامل مهم گسترش تشیع در قرن چهارم است. البته پیش از آمدن آنان به بغداد، تشیع در آن جا نفوذ داشت، که بدون چنین نیرویی، آل بویه نمی توانستند در این شهر دوام بیاورند.( تاریخ تشیع در ایران، ج 1، ص 361)
در تشیع آل بویه تردیدی نیست، ولی در اینکه زیدی بودند یا امامی، به صورت قطعی نمی توان نظر داد. به نظر می رسد نخستین فرمانروایان آنان زیدی باشند(دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 1، ص 640) اما سپس به مذهب اثنی عشری گرایش پیدا کردند. رکن الدوله با شیخ صدوق مناسبات گرمی داشته است.
نوشتن برخی از شعارهای شیعی به دستور معزّالدوله در سال 351 بر در مساجد، حکایت از تشیع امامی وی دارد.( تاریخ تشیع در ایران، ج 1، ص 362 ـ 363؛ الکامل، ج 8، ص 542)
در سایه حکومت 113 سالة آل بویه، شیعیان توانستند با آزادی نسبی موجود، دامنه های افکار شیعی را توسعه داده، عقاید و احادیث خود را در قالب کتاب ها و رساله ها تدوین و عرضه کنند.
از پدیده های مهم این دوران را می توان برگزاری مراسم گرامیداشت عاشورا در بغداد در سال 352 از سوی معزّالدوله برشمرد. در کنار این مراسم، مراسم بزرگداشت روز غدیر نیز با شکوه تمام برگزار شد، بنابر این نباید در گرایش امامی معزّالدوله تردید کرد.( تاریخ تشیع، ص 364 ـ 367)
حالا مذهب شیعه توسط چه کسی در ایران رواج یافت + توضیح بیشتر مطلب اولیه :

در جواب جناب هیرکان بخش چهارم:
در قرن سوم، مردم گیلان بر اثر ظلم و ستم کارگزاران طاهریان، علیه آنان قیام کردند و جابر بن هارون را که در آن نواحی، فرمانروا بود، از آن جا بیرون کردند. رهبران این قیام، محمد و جعفر، از اهالی دیلم، شیعه بودند. دیلمیان برای استواربخشی قدرت خود، تصمیم گرفتند از علویان دعوت کنند. آنان به سراغ «محمد بن ابراهیم» رفتند که نپذیرفت و «حسن بن زید حسنی» را به آنان معرفی کرد. «حسن بن زید» که بعدها به نام داعی اوّل یا داعی کبیر لقب یافت، دعوت آنان را پذیرفت و به سوی طبرستان رفت. با رفتن وی به آن نواحی، عده ای از مردم غیر مسلمان نیز به دست او مسلمان شدند. او از دیلم روانه شرق مازندران شد و ضمن درگیری با حاکمان طاهری، موفّق شد بر منطقة مازندران تسلط یابد و بعد از پیروزی، در آمل استقرار یافت. پس از آن، آمل، ساری و گرگان، به ضمیمة گیلان و دیلم، جزو مناطقی بودند که مدت بیست سال توسط علویان اداره می شد.
دولت علویان طبرستان، نخستین دولتی علوی بود که در شرق اسلامی، به دور از تأیید خلفای عباسی تشکیل شد.( همان) در حقیقت این نخستین بار بود که علویان پس از قیام های طولانی در مناطق مختلف، توانسته بودند دولتی را تشکیل دهند.( همان، ص 297)
عقیده «حسن بن زید» را تشیع زیدی دانسته اند، اما برخی از منابع وی را از علمای شیعه و والیان امامیه به حساب آورده اند.( همان، ص 292) آنان از سال 250 تا 345 بر طبرستان حکومت کردند.( تاریخ جنبش های مذهبی در ایران، ج 2، ص 792، عبدالرفیع حقیقت)
عده ای بر این باورند که اولین سلسلة دوازده امامی ایرانی، باوندیان(باوندان منسوب به «آل باوند» سلسله ای از امیران مازندران بودند که احتمالاً از نوادگان قبادشاه ساسانی هستند. رک: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 1، ص 585)، حاکم در مازندران، در دورة سلجوقی بودند که به عنوان پناه دهنده به عالمان امامی، عمل می کردند.( همان، ص 285)
برخی آل بویه را به عنوان نخستین سلسلة شیعة دوازده امامی ایرانی به شمار آورده اند. کسانی که در آغاز بیشتر زیدی بودند و بعد از مدتی در صدد حمایت از معتزله و شیعه برآمدند.( همان، ص 285)

در ج.اب جناب هیرکان بخش سوم:
برخی از مورخان علت آمدن اشعریان را به قم این گونه نوشته اند: «عبدالرحمان بن محمد بن اشعث» امارت سجستان را از ناحیه حجاج بر عهده داشت، پس از خروج (شورش) وی بر حجاج و شکست او، به کابل گریخت؛ فرزندان سعد بن مالک بن عامر اشعری به نام های عبدالرحمان و عبدالله و احوص و اسحاق و نعیم که در شمار لشکر ابن اشعث بودند، از وی جدا شده و در اطراف قم ساکن شدند. به دنبال آن بستگان و عموزادگانشان نیز به قم آمدند و بر این منطقه تسلط یافتند؛ عبدالله فرزند بزرگ سعد بود. وی پسری داشت که شیعه امامی بود و در کوفه رشد یافته بود. او هم از کوفه به قم آمد و می توان گفت که او افکار تشیع را به قم انتقال داد.( معجم البلدان، شهاب الدین یاقوت الحموی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ج 4، ص 450 ـ 451)
پسر عبدالله بن سعد اولین کسی بود که پیرو امام صادق (علیه السلام) شد. به احتمال زیاد او «عیسی بن عبدالله» است، که از امام صادق و امام کاظم (علیهما السلام) روایت نقل کرده و همچنین سؤالاتی را برای امام رضا (علیه السلام) فرستاده است. به نظر می رسد دیگر افراد این قبیله از او پیروی کرده باشند.( مقالات تاریخی، ص 277 ـ 279)
پس از عیسی بن عبدالله فرزندش «محمد بن عیسی» رهبری اشعریان را عهده دار شد. وی امام رضا (علیه السلام) را دید و از حضرت جواد (علیه السلام) روایت نقل کرد؛ پس از محمد پسرش «احمد بن محمد بن عیسی» رهبری را به دست گرفت. احمد با حضرت رضا و حضرت جواد و امام هادی (علیهم السلام) ملاقات کرد.
بدین ترتیب قم به عنوان مرکز عمده حدیث امامی که در ابتدا در کوفه روایت می شد، مرکزی برای تشیع شناخته شد. کمک قم در رشد مذهب شیعه امامی به لحاظ پناهگاه اصلی دانشمندان محدث امامی و به دلیل پیروی از امامان (علیهم السلام) مؤثر بوده است.( همان، ص 280 ـ 279)
انشعاباتی که در کوفه میان شیعیان پدید آمد، هیچ کدام در بین شیعیان قم دیده نشده است، بدین ترتیب قم به عنوان مرکز عمده حدیث و شیعیان امامی درآمد. کمک قم در رشد شیعه امامی، هم به لحاظ پناهگاه اصلی دانشمندان محدث امامی و هم به دلیل پیروی بی شائبه از امامان شیعه اثری به سزا داشته است.( همان، ص 279)
در قرن چهارم که بغداد مرکز علمای شیعی شد، تلاش های عالمانه شیخ مفید، شیخ طوسی و دیگران سبب شد برخی از مناطق ایران همانند ری و جبال به تشیع گرایش پیدا کنند.
فعالیت های علامه حلی در اوضاع سیاسی ایران در زمان سلطان مغول «اولجایتو» تأثیر گذاشت و او به مذهب تشیع گرایش پیدا کرد و از سال 707 هجری قمری در ایران مذهب شیعه اثنا عشری رسم شد.
3ـ محبوبیت علویان در ایران، مظلومیت آنان و مهاجرت سادات علوی به ایران نیز، زمینه ساز گسترش شیعه در ایران است.
4ـ کمک های شایان امامان (علیهم السلام) به ایرانی ها در رفع تبعیض و ظلم بر آنان در این رویکرد مؤثر است.
5ـ پیدایش سنی های معتدل و دوستدار اهل بیت (علیهم السلام) که از اینها برخی تعبیر کرده اند به سنی دوازده امامی.( تاریخ تشیع در ایران، رسول جعفریان، ج 2، ص 725 ـ 728) آنان هم به خلافت خلفای راشدین عقیده داشتند و هم به امامت دوازده امام.
6ـ حکومت صفویه و تلاش عالمان شیعی جبل عامل و...( همان)

در جواب جناب هریکان بخش دوم:
شیعه در ایران:
از وقتى که اسلام در ایران راه پیدا کرد، به همراه آن اسلام شیعى و سنى در این سرزمین راه یافت؛ چون تشیع و تسنن دو شاخه یا دو قرائت و یا دو جمعیت سیاسى - مذهبى درون خانواده اسلام قرار دارند. امروزه همه شاهدیم که در هر جا اسلام پا گذاشته است، دو جریان سیاسى - مذهبى مذکور حضور دارند. در اکثر کشورهاى اسلامى جمعیت شیعه نسبت به جمعیت سنى کم تر است، به جز در چند کشور از جمله ایران، جمهورى آذربایجان، عراق، کویت، بحرین، یمن و لبنان که جمعیت شیعه برابر با اهل سنت، و یا بیشتر است. در ایران قریب به نود درصد مردم شیعه هستند. این پدیده مانند دیگر پدیده هاى مهم اجتماعى از زمینه ها و عوامل گوناگونى پدید آمده که برخى از مهم ترین علل بدین شرح است:
1ـ تفاوت در سیاست هاى علوى و اموى در جذب و دفع ایرانیان:
برتری عرب بر عجم از سیاست هاى عمر، خلیفه دوم بود و بعد عثمان آن را ادامه داد.
هنگامى که امیرالمومنین امام على(علیه السلام) حکومت را در دست گرفت، با آنان به عدل رفتار کرد. بعد از آن که بنى امیه قدرت را در دست گرفت، سیاست عمر را در پیش گرفت و ایرانیان را شهروند درجه دوم به حساب آورد.
در سیاست عمر و بنى امیه آمده است:
در مدینه نباید ایرانیان باشند؛ زبان ایرانى نباید تکلم گردد؛ از پول بیت المال باید اسراى عرب آزاد شوند، نه ایرانى؛ عرب ها از ایرانى ها زن بگیرند، ولى به ایرانى ها زن ندهند؛ مسلمانان واقعى عرب ها هستند، نه عجم ها و ایرانى ها. عرب از غیر عرب ارث ببرد، ولى غیر عرب و ایرانى از عرب نباید ارث ببرد؛ کارهاى مشکل و طاقت فرسا را باید ایرانى ها انجام دهند، نه عرب ها؛ در صف اوّل نماز جماعت باید عرب ها باشند، نه غیر عرب؛ امام جماعت و قاضى باید عرب باشد، نه عجم و غیر عرب.( اسرار آل محمد، سلیم بن قیس هلالى، ص 620)
طبیعى است که این سیاست، ایرانى ها را به «عُمَر» که از شخصیت هاى برجسته اهل سنت به شمار مى آید، بدبین مى کند. اما امیرالمومنین امام على(علیه السلام) در برابر این سیاست قرار داشت. حضرت با کمال رفق و مدارا با ایرانى ها برخورد مى کرد که گاهى مورد اعتراض برخى از عرب ها قرار مى گرفت. ابن عباس مى گوید: یکى از دلائل شکست امیرالمومنین امام على(علیه السلام) این بود که امتیازات عربى را در نظر نگرفت و عرب ها بر حضرت خشمگین شدند.( شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 16، ص 23، و 24) سیاست امیرالمومنین امام على(علیه السلام) ایرانیان را به خود جذب نمود.
2ـ قدرت تأثیر گذارى شیعه سیاسى موجود در عراق بر ایران:
آن گاه که کوفه مرکز خلافت امیرالمومنین امام على(علیه السلام) شد و عراقى ها از حکومت امام دفاع و در برابر معاویه (لعنت الله علیه) ایستادگى کردند، بسیارى از یاران حضرت از نظر اعتقادى شیعه نبودند، ولى از نظر سیاسى شیعه امیرالمومنین امام على(علیه السلام) بودند.
تشیع سیاسى عراقى ها زمینه اى شد براى تشیع اعتقادى در عراق و مناطقى که از نظر تشکیلات سیاسى زیر نظر عراق بود. (در دوره بنى امیه تمامى مناطق ایران زیر نظر استاندارى کوفه اداره مى شد). افزون بر این مهاجرت طایفه اشعرى ها به قم، موجب شد قمى ها شیعه شوند.
شهر قم را باید نخستین شهر شیعی دانست. شهر قم از شهرهایی بود که در سال 23 هجری به دست اعراب و با فرماندهی ابوموسی اشعری فتح گردید و مردم آن به اسلام گرویدند. پس از گذشت شصت سال این شهر و اطراف آن توسط قبیله اشعری که از اهالی کوفه بودند، به عنوان پناهگاهی امن برگزیده شد و آنان از ترس حجاج، حاکم بنی امیه در عراق، از کوفه به عنوان پناهگاه به قم آمدند.( مقالات تاریخی، رسول جعفریان، دفتر اوّل، ص 276)

در جواب جناب هیرکان بخش اول:
پیش از بیان پیدایش شیعه در ایران، لازم است در نخستین قدم به مفهوم شیعه توجه کنیم. شیعه به معناى پیرو و در اصطلاح، کسى است که از امیرالمومنین امام على(علیه السلام) پیروى کرده و او را خلیفه بلافصل مى داند و دیگران را غاصب این مقام مى داند.
در مورد پیدایش شیعه مى توان از دو زاویه وارد بحث شد؛ یکى از زاویه شیعه به معناى پیرو امیرالمومنین امام على(علیه السلام) و دیگرى شیعه به معناى جمعیت سیاسى – مذهبى.
1ـ شیعه به معناى پیرو امیرالمومنین امام على(علیه السلام) از زمان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) مطرح بود. پیامبر فرمود: «إنّ علیّاً و شیعتَه هم الفائزون یوم القیامة؛(مجلسى، بحار الانوار، ج 27، ص 143) على و شیعیانش در روز قیامت پیروز و رستگارند».
در زمان پیامبر تعدادى به عنوان شیعه و پیرو امیرالمومنین امام على(علیه السلام) شناخته مى شدند که «مقداد بن اسود»، «سلمان فارسى»، «ابوذر غفارى» و «عمار یاسر» (رحمة الله علیهم اجمعین) در این امر از دیگران سرآمد بودند.( سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج 2، ص 27)
2ـ شیعه به معناى یک جمعیت سیاسى - مذهبى که به خلافت بلافصل امیرالمومنین امام على(علیه السلام) عقیده داشته باشند، در جریان سقیفه بنى ساعده و پس از شهادت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) شکل گرفت؛ چون در این هنگام برخى از صحابه، حکومت ابوبکر را به رسمیت نشناختند، و به جاى آن خواهان حکومت امیرالمومنین امام على(علیه السلام) شدند. افزون بر تمامى بنى هاشم و زبیر بن عوام، عده اى از مهاجران از جمله خالد بن سعید، سلمان فارسى، ابوذر غفارى، مقداد بن اسود، عمار یاسر، بریده اسلمى، و همچنین عده اى از انصار از جمله ابوالهیثم بن تیهان، سهل بن حنیف، عثمان بن حنیف، عبداللَّه بن مسعود، زید بن وهب، خزیمة بن ثابت ذوالشهادتین، ابى بن کعب و ابى ایوب انصارى با حکومت ابوبکر به مخالفت برخاستند و خواستار این شدند که قدرت سیاسى جامعه اسلامى به دست امام على قرار گیرد.( همان، ص 27)
این افراد هسته اولیه شیعه به عنوان یک جمعیت سیاسى - مذهبى را تشکیل دادند و سپس افراد دیگرى به آنان ملحق شدند. مرحوم سید محسن امین در کتاب اعیان الشیعه، بیش از هفتاد و هفت تن از صحابه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را نام مى برد که این عده به عنوان شیعه امیرالمومنین امام على(علیه السلام) (به معناى دوم) شناخته مى شدند(همان، ص 27) سپس در بین تابعین و نسل هاى بعدى شیعه گسترش چشمگیرى یافت.( همان، ص 30، به قول ذهبى در کتاب میزان الاعتدال، اگر شیعیان نبودند، تمام آثار پیامبر محو و نابود شده بود)

حکومت صفویه مذهب تشیع را دین رسمی کشور قرار داد و بقیه مذاهب را بشدت سرکوب کردند بهمین دلیل بقیه مذاهب و فرقه ها بتدریج از بین رفتند.

یه کتاب هم به همین عنوان از رضا نیازمندی هستش که خیلی عالیه فکر کنم از زیز دستشون در رفته گذاشتن چاپ شه

می گویند ایران در زمان شاه اسماعیل به زور شمشیر شیعه شدهاین مسئله کاملا دروغ است
اگر زور شمشیر نبود چرا پیش از صفویه تشیع در ایران همه گیر نشده بود؟
البته از دیدگاه سیاسی با ایجاد خلافت سنی عثمانی در هم مرز با ایران تشیع توانست از یک دیدگاه یک اتحاد سیاسی و عقیدتی در ایران به وجود آورده تا از فرو افتادن فلات مرکزی همچون شام و مصر در دامان عثمانی پیشگیری نماید.