ما و مدرنیت: گفتگو با داریوش آشوری

داریوش آشوری یکی از متفکران برجسته ایران در دوره معاصر است که از بسیاری جهات خصلت های اصلی تجربه مدرنیته را در کار و اندیشه خود نمایندگی می کند. آشوری از سویی یک روشنفکر تمام عیار است و بنابرین نماینده ای بسزا از جمع پیام آوران مدرنیته برای ما ست و از سویی دیگر ادیب و لغت شناس و فرهنگ نویس است و بنابرین بخش مهمی از بازشناسی هویت ایرانی در قلمرو زبان فارسی را در کار و بار خود نشان می دهد. آشوری که هم با سنت ایرانی آشنا ست و هم از پیشگامان مدرنیته یا مدرنیت ایرانی است از شمار معدود کسانی است که می توان با او در باره سنت و تجدد گفت و گو کرد و از اشراف ایشان به سویه های مختلف بحث آموخت.

در این گفت و گوی بلند که بر پایه مجموعه مقالات او به نام ما و مدرنیت صورت گرفته او مروری می کند بر تجدد به شیوه ای که ایرانیان شناختند و به مسائل آن پرداختند. بعلاوه بازبینی تازه ای از مباحث آن کتاب است که اندیشه های او را در سه دهه پیش نشان می دهد. گفت و گو با این مساله آغاز می شود که آیا رابطه سنت و تجدد رابطه تقابلی است یا تکمیلی؟ و سپس به تجربه سنت و مدرنیسم در اروپا می پردازد و انقلاب سال ۱۳۵۷ را تحلیل می کند و مفاهیمی مثل توسعه و پیشرفت و نگاه روشنفکران و دولت را به آن زیر ذره بین می گذارد. در بخشی از گفت و گو نیز مطالعه آشوری در باره حافظ محل بحث است و اینکه چگونه کسی که پیشگام اندیشه های تجدد است به یکی از قله های سنت ادبی فارسی توجه می کند.

«در واقع همه این موضوع ها به هم مرتبط هستند. کاری که من با زبان فارسی و لغت شناسی در حوزه علوم انسانی و فلسفه می کنم یا در بحث "زبان باز" و همچنین کاری که یک دورانی در تحلیل شعر و هنرها انجام می دادم اینها همه به هم پیوند دارد. برای بعضی عجیب بود که یک آدم چگونه در حوزه های مختلفی می نویسد پس به نظرشان می رسید که همه این ها سطحی یا بی پایه است. اما واقعیت این است که این موضوعات برای من پیوسته هستند و اگر من از یک حوزه به حوزه دیگر می روم، آن مسئله اصلی همواره همراه من است و آن مسئله ای است که من از سن نوزده، بیست سالگی با خودم داشته ام و مسئله است که همه هم نسل های ما دارند و نسل های کنونی ایرانی هم دارند که ما در این دنیا چه کسی هستیم و ارتباط ما با این دنیا چیست؟ مدرنیته چیست و من چگونه می توانم مدرن باشم یا چگونه مدرنیته را بفهمم؟ و اینجاست که مثلا فهم حافظ از این منظر و کوشش برای یک چنین کار تحلیلی جزو این پروژه عمومی فهم مدرنیته برای من است.»