دوره کامل بیست مقاله قزوینی

مرحوم محد قزوینی معروف به "علامه قزوینی" از جمله ادیبان دقیقی بود که در تاریخ معاصر ظهور کرده اند. قزوینی آنچنان با وسواس مینوشت که در کل عمرش، کتابی مستقل درباره موضوعی مشخص ننوشت و یادداشتهای او و مقالاتش به ما رسیده است.او یکی از اولین بنیانگذاران "تصحیح انتقادی متون تاریخی و ادبی" در ایران است و سالیان دراز از عمرش را صرف تصحیح متون ادبی و تاریخی ایران نمود.
برخورد قزوینی با ناسیونالیسم ایرانی که صد سال پیش در حال زایش بود نیز جالب است.خواندن نوشته های او در این رابطه میتواند برای امروز ما( که گرفتار ناسیونالیسمی پنهان و آشکار هستیم) نیز تا اندازه ای راهگشا باشد. اگرچه او از نویسندگان مجلات کاوه و ایرانشهر بود ولی برخلاف سایر افراد آن گروه ( که حس ناسیونالیستی غلیظی داشتند) کمتر به ناسیونالیسم می اندیشید حتی نسبت به "ناسیونالیسم جعلی" آن روزگار(که در حال زایش بود) واکنشهای تندی داشت.فی المثل او در همین مقالات کتاب فوق، سرسختانه با فارسی سره و سره نویسی مخالفت میکند. او میگوید فردوسی "تعمدا" نه با زبان فارسی مرسوم زمان خود که با زبانی خالص فارسی شعر گفته است و نباید پنداشت که زبان فارسی زمان فردوسی، همان زبان شاهنامه است. وی بارها بر کسروی ایراد میگیرد که نباید زبان فارسی را با سره نویسی و اصطلاحات متروک، فاسد کرده و از زبان سعدی و حافظ دور شویم.
او به عرب ستیزی و عربی زدایی زمان خود مخالف بود، در یکی از این مقالات( با نام "انتقاد به مقاله یکی از فضلا در شفق سرخ" در سال 1303 صص 100به بعد کتاب فوق) به عرب ستیزی زمان خود حمله میکند. قزوینی که میبیند از داستان "سقوط ساسانیان به دست اعراب" دارد عرب ستیزی بیرون می آید، توضیح میدهد که اگر مقصری در این ماجرا وجود دارد یکی از مقصران مهم آن پدران ایرانی خودمان هستند. چه همین پدران ما بودند که بر سر گور قتیبه بن مسلم(سردار فاتح عرب) مزار ساخته و به زیارت آن شهید میرفتند. ولی همین پدران ما نگذاشتند که جسد فردوسی در گورستان مسلمین هم دفن شود زیرا که مدح "کافران و گبران" کرده بود. همین پدران ما بودند که به جای ترویج فارسی به ترویج عربی پرداخته اند و نباید تاریخ را وارونه جلوه داد.
او نسبت به "ایرانی تراشی" شخصیتهای تاریخی نیز معترض است و توضیح میدهد که بسیاری از دانشمندانی که در تاریخ، لقب " اصفهانی و طبری و رازی و کرمانی و..." در اصل، عرب تبار هستند. او نسبت به ایرانی سازی ابونصر فارابی و جوهری نیز معترض میشود و میگوید این اشخاص نیز ترک تبارند و نباید ایرانی تراشی کنیم.