مکتب جنیدیه: ریشه ها و اندیشه ها

نگارنده در تحقیق حاضر به دنبال شناخت یکی از جریان‌ها و انشعابات عرفان اسلامی است که از بدو پیدایش آن به نام مذهب «جنیدیه» شناخته شده و در طول چندین سده از پرطرفدارترین شاخه‌های عرفان بوده است. به تصریح وی: مکتب جنیدیه اصطلاحی است که در ادوار متاخر به مجموعه انشعابات صوفیانه منتهی به جنید و معروف کرخی اطلاق می‌شود. جنید، میراث‌دار چند ده تصوف پیش از خویش است. او با نکته‌بینی‌های خود، بسیاری از مباحث عرفانی اسلام را چنان عمق و غنایی بخشید که آنچه از طریق استادانش به او رسیده است، با آن‌چه از او به شاگردانش می‌رسد تفاوتی آشکار دارد و این تفاوت، مدیون کیاست و تعمق او در وادی مفاهیم عرفانی است؛ به گونه‌ای که نازک‌اندیشی‌های او را در پیش صوفیان، کم‌تر می‌توان دید. آن‌چه در عقاید جنید مهم به نظر می‌رسد، آن است که تمام عقاید و سخنان او مبتنی بر شریعت است، چه آیات قرآن و چه احادیث پیامبر (ص)، کم‌تر سخنی از جنید را می‌توان یافت که پشتوانه آیه‌ای از قرآن یا حدیثی از رسول الله (ص) نباشد. بعد از قرآن و احادث پیامبر (ص) بیش‌ترین توجه او برای اخذ مفاهیم عرفانی، معطوف به امیرالمومنین علی (ع) است.