پژوهش نامه حقوق بشر

پژوهشنامه شماره ششم حقوق بشر که در معاونت پژوهشهای روابط بین الملل تهیه و در مرداد ماه 1388 به چاپ رسیده است در بردارنده مقالات زیر است:

بررسی نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در فاجعه غزه/ابولفضل حلیم زمهریر
رژیم صهیونیستی طی جنگ 22 روزه مجموعه متنوعی از موارد نقض موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه را در سطحی بسیار گسترده مرتکب شد به‌ طوریکه می‌توان تقریباً تمامی نمونه‌‌های زیر پاگذاشتن کنوانسیون‌های ناظر بر این امور را یکجا مورد مشاهده و بررسی قرار داد.وقوع این فاجعه متأثر از مجموعه‌ای تحولات داخلی رژیم صهیونیستی، شرایط منطقه‌ای و اوضاع جهانی از جمله رقابت‌های سیاسی احزاب اسرائیل در آستانه انتخابات، دسته‌بندی‌های جدید منطقه‌ای و فرصت انتقال قدرت در امریکا به رئیس‌ جمهوری جدید صورت گرفت و درخلال آن جنایات دهشتناکی علیه افراد و اماکن غیر نظامی رقم خورد.در این مقاله به بررسی نسبتاً تفضیلی این جنایات ابتدا از منظر حقوق بین‌المللی کیفری و سپس از منظر موازین شناخته‌شده حقوق بشر و حقوق بشردوستانه پرداخته شده و سپس نگاهی به اقدامات و موضع‌گیری‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و شورای حقوق بشر در قبال این بحران افکنده شده است.
کلید واژه ها: جنگ غزه، رژیم صهیونیستی، حقوق بین الملل حقوق بشردوستانه بین المللی


اتحادیه اروپا و موضوع حقوق بشر در کشورهای جهان سوم:رهیافت گفتگوهای حقوق بشری/ محمد رضا غائبی
موضوع حقوق بشر طی 6 دهه گذشته به‌ تدریج به یکی از گفتگوهای اصلی در سیاست و روابط بین‌الملل تبدیل شده و امروزه به وضوح می‌توان تأثیرات متقابل حقوق بشر و مناسبات قدرت را در سطح جهانی مشاهده نمود.در این فرّآیند نقش اتحادیه اروپا از زمان تشکیل تاکنون بسیار مؤثر بوده و در حقیقت می‌ توان گفت «حقوق بشر» یکی از عناصر اصلی سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا را تشکیل می‌داده است.
این مقاله در پی بررسی رویکرد و راهکارهای مبنایی اتحادیه اروپا برای تعامل با کشورهای جهان سوم در این زمینه است و ضمن مروری بر رهیافت‌های مختلف این اتحادیه، مشخصاً رهیافت گفتگو را مورد بررسی تفصیلی قرار می‌دهد و موضوعاتی مانند انواع گفتگوها، دستورالعمل‌های گفتگوهای حقوق بشر، اصول، اهداف، موضوعات، رویه‌ها، ترتیبات عملی و مدیریت گفتگوهای حقوق بشری اتحادیه می‌پردازد. ضمن آنکه این گفتگوها هم با دولت‌ها و هم در سطح جامعه مدنی به اشکال گوناگون انجام می‌پذیرد اگرچه از نظر اتحادیه اروپا مسئولیت‌ اصلی برقراری دموکراسی و رعایت حقوق بشر بر عهده دولت‌هاست.
کلید واژه ها: حقوق بشر، اتحادیه اروپا، جهان سوم

شکنجه و نظریه «عدالت توزیعی» دفاع از خود: یک ارزیابی/ ویتلی کافمن ترجمه دکتر سهراب صوری
موضوع شکنجه متهمان به اعمال تروریستی از سوی نهادهای امنیتی امریکا در زمان ریاست جمهوری بوش با تکیه بر تعریف محدود و خاص از «شکنجه» یکی از مباحث مناقشه برانگیز حقوق بشری است. به‌ویژه در خصوص این پرسش که در موارد تهدید مستقیم و فوری شهروندان و منافع ملی، می‌توان برای اخذ اطلاعات از متهمان اقدام به شکنجه نمود یا خیر، پاسخ‌ها بسیار متعارض و چالش برانگیز بوده‌اند و در این میان نظریه «عدالت توزیعی» که توسط فیلیپ مونتاگ در کتاب «مجازات به‌عنوان نوعی دفاع اجتماعی» ارائه شده مستمسکی برای توجیه شکنجه در این‌گونه موارد شده است.
در این مقاله ضمن بررسی تفضیلی این نظریه، مبانی آن مورد نقد قرار گرفته و از نگاه نویسنده مردود اعلام شده است. نویسنده مقاله معتقد است اصل دفاع از خود الزاماً مستلزم استفاده از زور علیه فرد مهاجم است و هیچ مبنایی برای استفاده از زور در مقابل فردی که در کنترل ما و در زندان است وجود ندارد حتی اگر وی مجرم باشد در زمان بازداشت یک مجرم ناظر است لذا این نظریه نمی‌تواند توجیه‌گر شکنجه بازداشت‌شدگان در هیچ شرایطی باشد.
کلیدواژه ها: شکنجه، نظریه عدالت توزیعی، دفاع از خود


مروری بر قطعنامه مصوب شورای حقوق بشر در زمینه جلوگیری از توهین به مذاهب/ فردین خرازی
شورای حقوق بشر طی اجلاس نهم خود در سپتامبر 2008 پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی از سوی کشورهای اسلامی عضو شورا را به تصویب رساند که در آن خواستار توجه جدی به تمایز میان اسلام با تروریسم، خشونت و نقض حقوق بشر شده و از تمامی کشورها می‌خواهد که در مقابل تفکرات نژاد‌پرستانه و بیگانه‌هراسی عکس‌العمل نشان دهند.
در این مقاله ضمن مروری کوتاه بر مفاد این قطعنامه و سوابق امر در این زمینه، پیشنهاد شده که با پیشگامی جمهوری اسلامی ایران و جلب حمایت کشورهای اسلامی و همچنین غیر متعهدی مقدمات طراحی کنوانسیونی در زمینه «جلوگیری از توهین به مذاهب» فراهم شود تا این موضوع در آتیه دارای ضمانت اجرا در عرصه حقوق بین‌الملل گردد.
همچنین نویسنده معتقد است که به‌رغم وجود برخی تفاوت‌ها، اشتراکات فراوانی میان حقوق بشر اسلامی و موازین حقوق بشر بین‌المللی می‌توان یافت که با همفکری، همکاری و هماهنگی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی می توان به طراحی نظامی شفاف و قابل پذیرش با تکیه بر حقیقت پیام وحی و اصول بنیادین اسلام در زمینه حقوق بشر تدوین و به جهانیان عرضه نمود.
کلید واژه ها: شورای حقوق بشر، نژاد پرستی، بیگانه ستیزی، منع توهین به مذاهب


سازمان‌های غیر دولتی؛ گسترش مداوم و بی‌وقفه در نظام سازمان ملل/ دکتر محمود رضا گلشن پژوه
امروزه با گسترش فرآیند جهانی‌شدن غیر دولتی یا مردم نهاد به عنصری مؤثر، کارآمد و در مواردی تعیین‌کننده در روندهای جاری نظام بین‌المللی و به تبع آن نظام ملل متحد تبدیل گردیده‌اند. این مقاله به بررسی علل و زمینه‌های رشد فزاینده کمی، ارتقای سطح کیفی، گسترش ابزارهای تأثیرگذار آنها می‌پردازد و با مروری بر روند طی شده طی سال‌های اخیر در ارتقا جایگاه این‌گونه سازمان‌ها نتیجه می‌گیرد که این امر می‌باید در سیاست‌گذاری‌ها و چشم‌اندازهای سیاسی و اجتماعی کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته و از توانمندی‌های بالقوه و بالفعل این بازیگران جدید عرصه بین‌المللی و همچنین نمونه‌های داخلی آنها بهره‌برداری مناسب در جهت پیشرفت و توسعه کشور صورت پذیرد.
چه در عرصه داخلی و چه در حوزه سیاست خارجی، سازمان‌های غیر دولتی همانند بسیاری از پدیده‌های دیگر می‌توانند هم در قالب فرصت و هم تهدید ظاهر شوند و این هنر دولت‌هاست که از توانمندی‌های این پدیده برای تحقق و تأمین اهداف ملی استفاده نمایند.