پژوهش نامه فرهنگ و جهانی شدن1

توجه و نگرش به مسائل جدید جهان، از جمله جهانی‌شدن، نیازمند بررسی جایگاه و چگونگی تحول و تطور آن در عرصه جدید جهانی است. اکنون در جامعه‌شناسی و در نظریه اجتماعی معاصر، شاهد نگاهی تازه به مسئله فرهنگ در مسائل جهانی و نیز اهمیت جوهری فرهنگ هستیم، تا آنجا که فرهنگ نه تنها به منزله موضوع مطالعات تخصصی، بلکه به مثابه یک «متغیر مستقل» مورد توجه جامعه‌شناسان قرار گرفته است.از نیمه دهه 1960میلادی در دانشگاه‌های غربی به نحو فزاینده‌ای به فرهنگ توجه نشان داده شده است. این توجه، ناشی از تداوم و گسترش سرمایه‌داری و معضل حاصل از آن برای نظریه‌های مارکسیستی بوده است. بنابر بیشتر نظریه‌های مارکسیستی مربوط به قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، سرمایه‌داری باید زیر سنگینی بار اقتصاد خود فرو ریزد، لذا تداوم آن را باید عوامل غیراقتصادی توضیح دهد. از این‌رو، فرهنگ – و در مفهوم محدودتر همان ایدئولوژی غالب- ناسیونالسیم و قوم‌گرایی برای تبیین این معضل طرح شدند.
امروزه فرهنگ از حالت تبعی و عرضی درآمده و از پاره‌ای جهات خصلت زیربنایی گرفته است. اهمیت فرهنگ در قرن بیست ویکم به حدی است که عده‌ای آن را قرن فرهنگ و پارادایم‌های فرهنگی می‌دانند و برخی نیز از ظهور قاره ششم تحت عنوان فرهنگ یاد می‌کنند. اکنون مشاهده می‌شود که عوامل فرهنگی بیش از پیش به حوزه رئالیسم سیاسی وارد شده و سیاست‌های بین‌المللی (البته به میزانی متفاوت) صبغه فرهنگی یافته‌اند. در دنیای امروز، قدرت در هیبتی فرهنگی ظهور یافته است و مفاهیم عمده سیاسی همانند آزادی، دموکراسی و... با معیارهای جدید فرهنگی تفسیر می‌شوند، لذا دستیابی به قدرت سیاسی فقط با در اختیار گرفتن قدرت فرهنگی ممکن است.
در نتیجه، جهانی‌شدن جامعه انسانی مشروط به میزانی است که در آن نظام فرهنگی به طور نسبی بر نظام های اقتصادی و سیاسی تأثیر می‌گذارد و می‌توان انتظار داشت که اقتصاد و سیاست تا آنجا جهانی می‌شوند که با فرهنگ درآمیزند.
فهرست مقالات
پیشگفتار
جهانی‌شدن فرهنگی و تأثیرات آن بر فرهنگ ایرانی/ سیدرضا صالحی امیری و زهره حسین‌زادگان
جهانی شدن، هویت ملی، مدیریت فرهنگی/ اسماعیل کاوسی و سعید تیموری
جهانی شدن و تعلیم و تربیت/ راضیه قاهری
جهانی‌شدن، جهانی‌سازی و فرهنگ/ الهه حیدری‌زاده و فاطمه توحیدی اردهائی
ارتباط جهانی شدن و قوانین حاکم بر مطبوعات/ سعید تیموری و احمد مرادعلیان
جهانی شدن رسانه‌ها و نقش آن در امنیت ملی/ عباس اسکندری
جهانی شدن و کثرت‌زدایی فرهنگی/ محمدعلی رحیم‌زاده
آسیب‌شناسی اثرات جهانی‌سازی بر فرهنگ آفریقا از دیدگاه یک زن آفریقایی/ برگردان: فاطمه توحیدی اردهائی و الهه حیدری‌زاده