ایران و جنگ جهانی اول: میدان نبرد قدرت‌ های بزرگ

.
آغاز جنگ جهانی اول و پیامد آن شاید مهمترین رویداد سیاسی در تاریخ جهان در قرن بیستم باشد. سقوط امپراتوری اتریش، مجارستان، عثمانی و روسیه و از پی آن ظهور جمهوری اتریش، پادشاهی مجارستان، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری کمالیستی در ترکیه از جمله مهمترین پیامدهای این جنگ بود.
شروع جنگ بر فشار خارجی در ایران افزود و سبب شد که اختلافات دیرینه در عرصه سیاست ایران گسترش یابد. حکومت مرکزی چنان دچار اختلاف و چنددستگی بود که دولت‌های مختلفی که بر سر کار می‌آمدند، هیچ‌گاه بیش از چند ماه دوام نمی‌آوردند و از آن گذشته، خود حکومت مرکزی تنها منبع قدرت در کشور نبود. همان‌طور که بلوخر، از ناظران آن دوره، می‌نویسد؛ «برای قدرت سیاسی موجود در کشور دو منبع وجود داشت، یکی رسمی که شامل حکومت و پیوندهایش می‌شد و دیگری «غیر‌رسمی» که به گفته او شامل «نیروهای ملی» می‌شد.
واکنش اولیه دولت مرکزی ایران به شروع جنگ اعلام بی‌طرفی اکید ایران در فرمان دهم آبان ۱۲۹۳ بود، اما اعلام بی‌طرفی دولت ایران چه معنا و مفهومی داشت، در حالی که نیروهای متفق بخش قابل ملاحظه‌ای از خاک ایران را اشغال کرده بودند؟! اثر حاضر مجموعه‌ای است از هشت مقاله که طی آن مؤلفان کوشیده‌اند وضعیت و تأثیر ایران در جنگ جهانی اول را واکاوی کنند. گردآوری این اثر از همایشی نشأت گرفته است که در سال ۱۹۹۸ در مرکز خاورمیانه کالج سن‌آنتونی دانشگاه آکسفورد برگزار شد و به همت پروفسور تورج اتابکی، که دارای کرسی تاریخ اجتماعی خاورمیانه و آسیای مرکزی در دانشگاه لیدن و پژوهشگر ارشد «مؤسسه بین‌المللی تاریخ اجتماعی» در آمستردام است، گردآوری و تألیف شده است.