فارسی برای سال ششم ادبی - سال ۱۳۵۳

یاد باد آن روزگاران یاد باد

یاد استادان فرهیخته گرامی باد. استحکام و غنای مطالب و روانی نگارش این صحیفه نمایانگر هدف گذاری ، برنامه ریزی ، مهارت و تسلط مولفان است. باشد که جوانان بهره لازم را ببرند. زحمت جناب خسرو در این کار فرهنگی ارزنده است و جای سپاسگزاری دارد . انشااله پاینده باشند.

جلال‌الدین همایی
وران کودکی و تحصیلات مقدماتی
همایی در خانواده‌ای اهل ادب در اصفهان و محله قدیمی پاقلعه (از محلات جنوب شرقی قدیم اصفهان) متولد شد. پدر جلال‌الدین همایی، میرزاابوالقاسم محمدنصیر فرزند همای شیرازی بود. نخستین معلمان همایی پدر و مادرش بودند. وی مقدمات فارسی و عربی را نزد پدر و عموی خود آموخت. بنا به گفته خود همایی در شرح حالی از خود وی نحوه صحیح خواندن آیات قرآن و ابیات حافظ و سعدی را از مادر و پدر خود در دوران کودکی فراگرفته است.
دوران جوانی
وی به مدرسه حقایق در محله مشیر یخچال و سپس به مدرسه قدسیه در محله درب امام اصفهان راه می‌یابد و مقدمات ریاضیات و علوم صرف و نحو عربی را یاد می‌گیرد. سپس به اقامتی بیست ساله در نیم‌ور (نیم‌آورد) در جهت طلبگی در حضور افرادی چون آقا شیخ علی یزدی، آقا سیدمحمدکاظم کرونی اصفهانی و آقا سیدمهدی درچه‌ای، دست می‌زند و به فقیهی صاحب اجازه بدل می‌شود. گفتنی است که در این دورهٔ بیست‌ساله، علاوه بر افزایش سطح علمی، به واسطه سختی‌ها و مشقاتی که در اثر زندگی همراه با تنگدستی برایش پیش می‌آید، او به فردی مهذّب و ساده‌زیست و متواضع بدل می‌شود. در سال‌های بعد، همین دوره است که به کمک او می‌آید و به مدت ۱۲ سال به تدریس درس فقه در دوره‌های لیسانس و فوق لیسانس دانشکده حقوق دانشگاه تهران می‌پردازد. و نیز اثرات همین دوره است که بعدها منجر به تالیف «غزالی نامه» در شرح و توصیف احوال امام محمد غزالی از زبان همایی می‌شود
دوران تدریس و ورود به فرهنگ
در اواسط دوران تحصیل به جهت نیاز مالی و به جهت علاقه درونی همایی روی به تدریس می‌آورد و تا سال ۱۳۰۸ مرتضی اردکانی و جعفر آل‌ابراهیم ده‌کردی را تربیت می‌کند. سپس به دعوت ضیاءالدین جناب در پی تاسیس مدرسه متوسطه اصفهان، به تدریس دروس فقه و فلسفه و عربی در مقطع دوم دبیرستان می‌پردازد و شاگردانی چون تقی فاطمی (استاد نامدار ریاضی)، محمد نصیری (رئیس سابق دانشکده حقوق)، کمال الدین جناب (استاد فیزیک) و حسین عریضی (رئیس سابق دبیرستان ادب اصفهان) را پرورش می‌دهد.
چندی بعد همایی به برای تدریس فلسفه و ادبیات به تبریز می‌رود و همزمان کتاب تاریخ ادبیات خود را می‌نویسد.
در سال ۱۳۱۰ به تهران منتقل شد و به تدریس در دبیرستان‌های دارالفنون و شرف پرداخت. در این دوره شاگردانی چون ذبیح‌الله صفا، حسین خطیبی و علی‌اکبر شهابی را می‌پروراند. در سال ۱۳۱۹ به تدریس در کلاس ششم ادبی که زیر نظر دانش‌سرای عالی آن وقت بوده و مختص شاگردان اوّل و دوم دانش‌سرای مقدماتی کل کشور می‌شده، منصوب می‌شود و پس آنگاه راهی دانشگاه تهران می‌گردد و ۱۲ سال به تدریس درس فقه در دانشکده حقوق می‌پردازد و سپس به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران منتقل و به تدریس صنایع ادبی در هر سه دورهٔ لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری مشغول می‌شود. در سال ۱۳۴۵ درخواست بازنشستگی می‌کند و با وجود موافقت با آن کار تدریس در دانشگاه همچنان ادامه می‌یابد. از جمله شاگردان برجسته‌ای که در محضر استاد همایی پرورش یافته‌اند می‌توان به: محمدرضا شفیعی کدکنی، محمد معین، محمد خوانساری و جمال رضایی اشاره کرد.
آثار
تاریخ ادبیات ایران ۱۳۴۶
تفسیر مثنوی مولوی ۱۳۴۹
فنون بلاغت و صناعت ادبی ۱۳۵۴
مولوی‌نامه ۱۳۵۴
اسرار و آثار واقعه کربلا ۱۳۵۷
دیوان عثمان مختاری (تصحیح) با حواشی بسیار مفید
مختاری‌نامه (مقدمه مفصل دیوان عثمان مختاری که بصورت جداگانه منتشر شده است)
التفهیم لاوائل صناعه التنجیم ابوریحان بیرونی (تصحیح)
تصوف در اسلام نگارش ۱۳۱۴ و چاپ ۱۳۶۲
تاریخ علوم اسلامی ۱۳۶۴، تقریرات ۱۳۴۸
دیوان سنا ۱۳۶۴
غزالی‌نامه (شرح حال مفصل امام محمد غزالی)
فنون بلاغت و صناعات ادبی
تاریخ اصفهان، درهفت مجلد بزرگ، شامل تاریخ و جغرافیا و رجال و ابنیه و عمارات و مقابر و زبان و عادات و رسوم اصفهان از قدیمی‌ترین ایام تاریخی تا عهد حاضر
ابوریحان‌نامه، کتابی مفصل در شرح حال ابوریحان بیرونی و عقاید و افکار و آراء وی