اخبارنامه: تاریخ خانات تالش در زمان جنگهای روسیه علیه ایران

به‌کوشش: علی عبدلی

اخبارنامه ، اثری به زبان فارسی نوشته احمد بن خداوردی ‌ و حاوی شرح حوادث و رویدادهایی است که در یک دوره تقریبا یکصدساله، از دوره نادرشاه افشار تا اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار در سرزمین تالشان اتفاق افتاده است.
مولف در بیان انگیزه خود از نگارش این اثر می‌نویسد:
پس من میرزا احمد میرزا خداویردی اغلی در سن هفتاد سالگی بر خود لازم دانسته وصف آبا و اجداد و خود را به رقم تحریر بیاورم که بعد از من اولادان من بخوانند و بدانند.» با توجه به سن مولف، که ظاهرا هفتاد و هفت سال به طول انجامیده است، به نظر می‌رسد، میرزا احمد در سال ۱۲۹۹ ق. شروع به نوشتن کتاب کرده و آن را در ۱۳۰۷ ق. در مدتی کمتر از هشت سال به پایان برده است.
کتاب، متشکل از چهار بخش است که بخش نخست آن از دوره نادرشاه آغاز می‌شود و در زمان آقا محمدخان پایان می‌یابد بخش دوم کتاب که وقایع آن به دوره آقا محمدخان اختصاص دارد، با فرار مرتضی قلیخان- برادر آقا محمدخان- به سرزمین تالش آغاز می‌شود که طی آن حاکمیت میرمصطفی خان بر این منطقه به تفصیل بازگو می‌شود. در بخش سوم، شرح مشاهدات نویسنده از دوره دوم جنگ‌های روس و ایران درج گردیده است. در بخش پایانی کتاب، شرح حال نویسنده با اشاره به چگونگی تسلط روس‌ها بر منطقه تالشان و نابودی خاندان میرمصطفی خان و سرانجام این خاندان و نیز جنایات روس‌ها در این خطه بیان شده است.