دروس اخلاق اسلامی

مسئله ارتباط دین و اخلاق از مسائلى است که فیلسوفان، متکلّمان و اندیشه وران علم اخلاق را از دیرباز به خود مشغول ساخته است. با نگاهى گذرا به سنّت هاى تاریخى حیات بشرى، همسازى و همسانى و اتحاد معیارها و الزامات و هنجارهاى اخلاقى با دستورهاى دینى در بسیارى از ممالک مشهود است. تعابیر اخلاق اسلامى، یهودى، مسیحى، هندویى و مانند این ها، گواه بر این مطلب است. گاه پیوستگى عمیق میان این دو پدیده، محققان را از تفکیک تفکّر اخلاقى از دیگر ابعاد حیات دینى غافل ساخته است.
مباحث متفکران یونان و روم باستان، چون سقراط و افلاطون، مبنى بر مستقل بودن آن دو پدیده و تکامل آن نظریه در دوران معاصر، به وسیله ى مارکس و فروید و فتوا دادن بر عدم تناسب آنها و نیز گفتمان عدلیّه در باب حُسن و قُبح عقلى و شرعى افعال و مانند این ها، از سابقه ى دیرین این مسئله حکایت دارد.
کلمه ى اخلاق (جمع خلق) در لغت به معناى صفت نفسانى یا هیأت راسخه است که انسان در اثر آن حالت نفسانى، بدون فکر کردن، افعالى را انجام مى دهد. این معناى لغوى، فضایل و رذایل را در بر مى گیرد و اخلاق را به فاضله و رذیله تقسیم مى کند; ولى در اصطلاح، معانى گوناگونى دارد که توجه به آنها مبحث حاضر را به گونه ى دیگرى آشکار مى سازد.