کردستان

شامل شرح جغرافیای طبیعی و سیاسی و اقتصادی کردستان

علی اصغر شمیم همدانی در کتابی که در سال ۱۳۱۲ به نام کردستان منتشر ساخت به رغم تکرار تمامی مباحث مرسوم در «اثبات ایرانی بودن طوایف کرد» و «رد عقاید و نظریات جماعتی از محققین مغرضی که آراء و مقاصد سیاسی دول متبوعة خود را ... در لفافه های مطلب علمی...» مطرح میکردند ، در یک ارزیابی از تحرکات استقلال طلبانة کردها در سنوات اخیر چنین نوشت: « ... دول ذی نفع می خواستند سعادت و خوشی اقوامی را که جز تبعیت و اطاعت نسبت به دولت متبوع خود قصوری نورزیده بودند دستخوش اغراض سیاسی خویش قرار [دهند] و برای پیشرفت مقاصد سیاسی ، [یک] دولت پوشالی ما بین ایران و ترکیه و عراق تاسیس کنند ولی چون منافع مشترکة دو دولت دوست و همجوار ایران و ترکیه در نتیجة اجرای این نیت مغرضانه پامال می شد ، هیچ یک از دولتین زیر این بار نرفتند و زمزمه های سیاسی به زودی خاموش گردید.»
نه این که دلیلی بر نگرانی نبود و با توجه به پیوستگی مورد بحث، هر گونه تشویش بی-موجب؛ بلکه برعکس پاره ای از گرایش ها و جهاتی که ناسیونالیسم کرد به خود گرفت خیلی هم جای نگرانی داشت ؛ تبدیل این عرصه به عرصة مداخلات و تحریکات خارجی واقعیتی نبود که بتوان از آن چشم پوشید و ارائه تعریف هایی از ناسیونالیسم کردی که در آن رکن کار بر انکار ماهیت ایرانی کردیت نهاده شده بود نیز پدیدة نادری نبود . ولی آیا ایران نیز می بایست همانند دیگر طرف های مسئلة کرد ، راه را در احتراز حتی الامکان از شناسایی امر و اتخاذ مواضعی تدافعی جستجو کند ؟

اگر ایران به راستی کردها را یکی از ارکان اصلی ایرانیت می داند و بر پیوستگی نژادی و تاریخی آن دو باور دارد ـ داده ای که به نظر می آید پیشینة تاریخی و فرهنگی ایران نیز موید آن است ـ آیا جای آن ندارد که با اتخاذ رویکردی مثبت نسبت به رشد و شکوفایی هویت کردی ، خود در این زمینه ابتکار عمل را در دست گرفته ، در ضمن فراهم آوردن زمینه های رشد و شکوفایی یکی از اجزاء مهم هویت ایرانی ، راه را بر گرایش هایی که در جهت عکس این دیدگاه حرکت می کنند ، محدود ساخت ؟

ولی اتخاذ یک چنین رویکردی با یک اشکال عمده روبرو است ؛ چنان که در استمرار راحت و بی دغدغة خط مشی متعارض و دوگانة مذکور می بینم ، مدت هاست به این خط مشی خو کرده و آن را می پسندیم . این رویکرد جدید را با سهل انگاری و بی اعتنایی ، رها کردن مسائل به حال خود تا فوران و سرریز آنها در یک مقطع بحرانی و این امید که آن را در نهایت طرف های دیگر ماجرا مهار خواهند کرد ... ، نمی توان پیش برد. یک چنین رویکردی مستلزم آن است که هم در نوع نگاه و خط مشی های مرسوم در قبال حوزه های کردنشین ایران یک دگرگونی اساسی ایجاد شود و هم طبعاً در سیاست های منطقه ای ایران.

ولی در حال حاضر ایرانیان به رغم کلنجار گاه به گاه با این فکر ، هنوز در باب ابعاد عملی و جوانب مختلف آن از لحاظ داخلی و خارجی ، به فکر منسجمی دست نیافته اند و بی توجهی موجود نسبت به موضوع کرد و کردستان نیز از احتمال دگرگون شدن این رویه حکایت ندارد . این بی توجهی و سهل انگاری فقط به حوزه های دولتی که به هر حال مسئولیت بیشتری در این زمینه دارند محدود و منحصر نمی باشد در حوزه های دیگر نیز ، از جمله حوزة روشنفکری کشور وضع بر همین منوال است . با این حال با توجه به تحولات جاری در منطقه و اهمیت فزاینده ای که موضوع کرد و کردستان یافته است ، بازبینی رویکردهای مرسوم و مألوف به این موضوع ضرورتی بیش از پیش یافته و ایرانِ آینده باید که این مهم را نیز در صدر اولویت های خود قرار دهد .