جهت گیری طبقاتی اسلام

مصطفی ملکیان: شریعتی، تاریخ ما را تحریف می‌کرد

در زمانه شریعتی که برخی طبقات ثروتمند بی درد در حال رشد و افزایش بود باید به چنین حربه هایی متوسل شد و چه بسا در زمانه ما نیز این طبقات بیشتر در حال شکل گیری هستند . . . هر چند باید همه بعدی به مسائل نگاه کرد افراط و تفریط در هر زمینه ای عواقب سوء دارد . . . به خصوص در دراز مدت . . .

عامی تر از مرحوم شریعنی آن آقای آل احمد بود که ...

به اقای مهر پویا 1370:
حرف های شما در مورد دکتر شریعتی از دو جهت دارای ایراد اساسی است.
اول از این جهت که نسل بعد از شریعتی (و آل احمد) بخش بزرگی از ایده ها و ذهنیات خود را از آنان و امثالهم گرفته است و از این جهت انها همیشه معلمان نسل های بعدی خواهند ماند. امروز ما می توانیم بر این مساله پافشاری کنیم که شریعتی و ال احمد تمدن معاصر غرب را به گونه ای شتابزده فهمیده بودند و از این دریافت شتابزده می خاستند جهان بینی و ایدئولوژی و چه و چه ... بسازند ولی انکار نمی توانیم بکنیم که دیدگاه های انان نقطه اغاز پرش برای اغلب اندیشه های بعدی ایران شد. خیلی ها برای اینکه نادرستی اندیشه های دکتر شریعتی را شرح دهند، هزاران صفحه در مورد انچه که او خانده و گفته بود، چیزهای درست خاندند و نوشتند. حال تصور کن اگر شریعتی شروع به خاندن آن ها نمی کرد، معلوم نبود جامعه خاب آلوده ایران 50 سال دیگر هم به همان مرحله غلط خانی برسد ...
ایراد دوم سخن شما این است که با ذهنیت سال 2013 در مورد اندیشمندان دوره جنگ جهانی دوم سخن می گویید. شریعتی در فضای زمانه ای که در آن زندگی می کرد، تنها نبود. نه تنها در ایران بلکه در همه جهان، - و نه چنان که شما نوشته اید فقط جهان سوم - اندیشمندانی که اندیشه هایی مثل او داشتند، فراوان بودند. حتی در اروپای غربی و امریکای شمالی و چین و هند و ... و امروزه هم اغلب این کشورها ان هیجان دهه 1940 و 50 را مایه سرافرازی و جنبش و جوشش خود می دانند نه نشانه بلاهت خود. روشنفکران نسل بعدی در این کشورها به نقد و تحلیل ارای پیشینیان پرداختند و امروزه ما کتاب های بسیاری از انان یا در مورد انان را بر ویترین کتاب فروشی های ایران می بینیم. اگر منصفانه در مورد خیلی از انها بررسی کنیم، در همان کشورها و سرزمین های خودشان حتی به اندازه نصف شریعتی نیز اعتبار تداشته و ندارند. مشکل اصلی در ایران فکر می کنم این باشد که هر خصوصیتی که بر ما غالب می شود، چند نسل ادامه می یابد. یعنی دوره توقف یک ویژگی در ما طولانی است در حالی که در اغلب کشورهای جهان، تندگذر است. هیجان زدگی نسل شریعتی نیز چند نسل پس از او ادامه یافته است. چنان که سر خوردگی ما از کودتای 28 مرداد نیز معلوم نیست تا کی ادامه داشته باشد و این گرایش ما به پست مدرنیسم هم ...
خاندن شریعتی به شیوه های گوناگون ممکن است. از نظر من شریعتی دارای کلیات و جزئیات است. کلیات شریعتی نگرش های بنیادین او به تاریخ، اجتماع، تحول، مذهب و علم و ... است که بسیاری از آنها هنوز هم قابل اعتنا و مهم و از مجموعه آثار او قابل دریافت هستند. ولی جزئیات شریعتی که برخی تحلیل های او در مورد مذهب و فلسفه های جدید و ادبیات و ... مورد مناقشه است ولی امروزه کلیات شریعتی برای ما مهم تر از جزئیات است.
در مورد ایرادی که شما بر تحلیل شریعتی از زهد گرفتید، فکر می کنم وارد نیست چون زهد همیشه دارای نقش اجتماعی نیز بوده است. زاهدی که به خاطر پاسداشت درون راضی به آزار همسایه نباشد، کارکرد اجتماعی باور شخصی خود را به نمایش می گذارد. پس زهد می تواند کارکرد اجتماعی هم داشته باشد اگر چه شاید نتوان از ان یک نظریه برای سامان دادن به یک بحران اجتماعی ساخت.
در مورد ال احمد باید از منظرهای دیگری سخن گفت که ان شاالله بماند تا شاید وقتی دیگر.

با سلام خدمت دوستان گرامی.
پیشنهاد می کنم که به جای عبارت « از فوت نویسنده بیش از سی سال می گذرد یا عبارات مشابه...» از روش معمول در زندگینامه نویسی یا دانشنامه نویسی استفاده کنیم و مثلن در مورد دکتر شریعتی در برابر عبارت حق تکثیر بنویسیم: دکتر علی شریعتی، 1312-1359 ه.ش. / یا مثلن در مورد گلستان سعدی بنویسیم: سعدی، قرن هفتم هجری.

[quote='مهرپویا1370'] نمی دانم اگر مرحوم شریعتی 15 سال بیشتر زنده می ماند باز هم برای «زهد» در نهج البلاغه همان «نقش اجتماعی» را قائل می شد؟ یا به «بلاهت» هم خودش و هم آن «کافر ابله» می خندید؟! .[/quote]
یقینا ما میتوانیم به بلاهت امروزی خود و دیگران بخندیم ولی خندیدن به بلاهت گذشتگان فقط از این حیث که آینده را تجربه نکرده اند تا عاقبت ایده های خود را ببینند،درست نیست. اگر این چنین باشد ما باید تمامی گذشتگان را ابلهان بنامیم و آیندگان ما را ابلهان بنامند.

«متأسّفانه جوانهای ما مفاهیم زهد انقلابی ضدبورژوازی و... را چون الفاظش تازه است به عنوان مفاهیم تازه ای که ما از مترقّی ها و انقلابیّون دنیا گرفته ایم، تلقی می کنند، در صورتی که در متن ارزش های مذهبی است.» ص25

«آنهایی که اکنون ایدئولوژی های جدید را ترجمه می کنند، نمی دانند که ما این
مفاهیم را داریم و حتی برای آنها اصطلاح داریم. در حال حاضر یک گرفتاری دیگر
هم برای خود ما وجود دارد، و آن این است که چون باید آن مفاهیم را به اصطلاح
قدیمی برگردانیم، روشنفکر یا نیمه روشنفکر که گمان می کند می خواهیم همان
حرفهای قدیمی را به خوردش بدهیم، فرار می کند، بنابر این مجبوریم اسمش را عوض کنیم.»ص14
«بنابر این آنکه می گوید اسلام همین است که هست و اسم خود را هم
روشنفکر می گذارد، یک عامی است که کافر است، یک کافر ابله است، درست مثل
آن مؤمن ابله! در بلاهت مشترکند، ولی کفر و ایمانشان با هم فرق دارد. کسی که
نفهمد زهدی که در نهج البلاغه هست، چه نقش اجتماعی داشته، نه تنها مؤمن نیست،بلکه جامعه شناس هم نیست، تاریخ شناس هم نیست، فلسفه تاریخ هم نمی داند.» ص29 و 30
نمی دانم اگر مرحوم شریعتی 15 سال بیشتر زنده می ماند باز هم برای «زهد» در نهج البلاغه همان «نقش اجتماعی» را قائل می شد؟ یا به «بلاهت» هم خودش و هم آن «کافر ابله» می خندید؟!
این چند نمونه را از همین کتاب پیدا کردم.
البته از اینکه یک فرد عامی در دهه ی چهل و پنجاه و آن هم در شرایط خفقان سیاسی یک کشور جهان سوم اینگونه تحت تاثیر مارکسیسم _و آن هم از نوع مبتذلِ استالینیستی آن_ قرار بگیرد ایرادی ندارد. ما هم مثل کامبوج و ویتنام و لیبی و کوبا و مغولستان و نیکاراگوئه و ... . مشکل ما این بود که «روشنفکران» و «خارج رفته»هایمان اینگونه عامی می اندیشیدند.
عامی تر از مرحوم شریعنی آن آقای آل احمد بود که به عامی بودن و بیسواد بودن خودش افتخار هم می کرد و کلمات چاله میدانی را وارد ادبیات روشنفکری کرد!
کودتای بیست و هشت مرداد ضربه ی فکری جبران ناپذیری به این کشور زد.